1. Energetika tizimi. O’zbekiston birlashgan energetika tizimi. Elektr tarmoqlar va tizimlar

4.Elektr energiyasini xalq xo’jaligida qo’llash sohasi.
Xalq xo’jaligida elektr energiyasini keng miqiyosda qo’llanilishi, uning quyidagi o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqadi:

• 
  amalda barcha xil energiya turlariga (issiqlik, mexanik, yorug’lik va hakozo) aylantirish xususiyati;
  
• 
  ma’lum masofalarga katta miqdorlarda uzatish imkoniyati;
  

-energiyani bo’linishi va uning ko’rsatkichlarini (kuchlanish va chastota) o’zgartirish xususiyati;

• 
  elektromagnit jarayonlarni katta tezliklarda sodir bo’lishi.
  

Elektr energiyasini bo’linishi cheksiz imkoniyatlar beradi. Katta va kichik quvvatlarga ega bo’lga qurilmalarni yaratishga imkon beradi, masalan, katta elektrodvigatel o’rnatilgan presslar yoki kichik elektrodvigatelli qo’l soatlar.
Elektr energiyasini iste’moli. Sanoat korxonalari elektr energiyasini asosiy qismini iste’mol qiladi.
Sanoat korxonalarini ishlab chiqarish sur’atlarini oshirish, yordamchi robot qurilmalarini elektrlashtirilganiga ham bog’liq. Yordamchi va transport ishlarini elektrlashtirish, asosiy ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqarishdan ko’ra 3-4 marotaba samarali.
Qishloq xo’jaligini elektrlashtirish, ushbu sohaning o’ziga xos xususiyatlariga bog’liq. ya’ni ishlab chiqarishning katta maydonda tarqalganligi, mehnatning past darajada jamlanganligi, ishlarning mavsumiyligi va hakozo.
Elektrlashtirilgan temir yo’l transporti ham katta miqdorda elektr energiyasini iste’mol qiladi.
Elektrlashtirilgan temir yo’l transportida ham o’zgaruvchan, ham o’zgarmas tokdan foydalaniladi. Lekin o’zgaruvchan tokning ba’zi ko’rsatkichlari samaraliroq va hozirgi vaqtda temir yo’llarni elektrlashtirishda o’zgaruvchan tokdan foydalanilmoqda.

Rasm. Katta shahardagi elektr energiyasini qish faslidagi iste’moli grafigi
Kelajakda shahar ichki transportida, elektr energiyasini akkumlyatordan oluvchi, elektromobil va elektrobuslardan foydalanish kutilmoqda. Tizimdagi iste’mol sur’atlari pasayganda, akkumlyatorlarni zaryadlalab olish mumkin.
Avvallari kundalik hayotda elektr energiyasi faqat yoritish uchun ishlatilar edi hozirgi davrga kelib elektr energiyadan muzlatgich va televizor kabi uy-ro’zg’or buyumlarni ishlatish uchun foydalanilmoqda. Elektr energiyasini sanoat korxonalari, transport va boshqa iste’molchilarda foydalanish bir kecha-kunduz davomida o’zgargani kabi yil davomida ham o’zgaradi.
Elektr energiyasining iste’moliga yil fasllari ham ta’sir etadi. Qish faslida katga miqdordagi elektr energiya yoritish va isitish uchun sarflanadi. Bundan tashqari obhavo sharoitlarini ham e’tiborga olish kerak. Katta miqdordagi qorning yog’ishi transportdagi elektr energiyasiga bo’lgan talabni oshirishga olib keladi.
Misol uchun katta shaharda elektr energiyasini qish faslidagi bir kunlik iste’moli grafigi rasmda keltirilgan.