1. Hayot faоliyati хavfsizligi fanini maqsad va fazifalari, tarkibiy qismlari

26. Inson mehnat faoliyatiga ta`sir etuvchi omillar.

Ishlab chiqarish sharoiti - bu insonni o’rab turgan atrof muhitning bir qismini tashkil qilib, uning tarkibiga tabiat-iqlimga bog’liq bo’lgan hamda insonning kasbiy faoliyatiga ta’sir etuvchi xavfli va zararli omillar (shovqin, silkinish, zaharli tutunlar, gazlar, changlar, nurlanishlar va xokazo) kiradi. Xavfli omillar deganda - muayyan bir sharoitda inson sog’ligiga zarar keltirishi yoki organizmni halokatga olib kelishi tushiniladi. Zararli omillar esa - insonning ish faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatishi yoki biror-bir kasallikka olib keluvchi xolat tushuniladi. Ish sharoitida ishning qandayligiga va ish joyining qanday tashkil etilganligiga bog’liq.Xavfli va zararli omillarning ta’sir xususiyatlari ularning tarkibiga, tizilishiga, fizik-kimyoviy xossalariga, miqdoriga, inson tana a’zolariga ta’sir etish yo’llariga, xolatiga, uchuvchanligiga, suvda, yog’da eruvchanligiga va boshqa ko’rsatkichlariga bog’liq.Aksariyat xavfli omillarga - ishlab chiqarishdagi zaharli kimyoviy, biologk moddalar, ionlantirish xususiytiga ega bo’lgan nurlar va boshqa kuchli ta’sir etuvchi kuchlar kiradi. Xavfli va zararli omillar ta’siridagi zararlar deb, ish unumdorligining pasayishi, zaharlanish va kasb kasalliklarining paydo bo’lishi kasallanishning ortib ketishi hamda vaqtinchalik mehnat faoliyatining yo’qotilishi va boshqa salbiy oqibatlarga olib kelishiga aytiladi.Ishlab chiqarish muhitidagi xavfli va zararli omillar 4 guruhga bo’linadi:

1.Fizikaviy
2.Kimyoviy.
3.Biologik.
4.Psixofiziologik.
Ishlab chiqarishdagi zararlar deb, ish unumdorligining pasavishi zaharlanish va kasalliklarning paydo bo’lishi, kasallanishning ortib ketishi va vaqtinchalik mehnat faoliyatining yo’qotilishi va boshqa salbiy oqibatlarga olib kelishiga aytiladi. Kimyoviy (zaharli moddalarning paydo bo’lishi va ularning inson organizmiga salbiy ta’sir ko’rsatishi).Fizikaviy (shovqin, silkinish, va boshqa turdagi titrashlar nurlanishlar iqlim o’zgarishlari: ob-havo haroratining isishi yoki sovib ketishi)’ atmosfera bosimining o’zgarishi yoritilish darajasi, chang-to’zonlarning ko’tarilishi va boshqalar).Biologik (kasallangan mikro organizmlar, mikrob preparatlari biologik pestitsidlar va boshqalar). Jismoniy (statistik va dinamik) zo’riqish - og’ir yukni olib o’tish inson jismoniy xolatining buzilishi, inson tana a’zolarining katta bosim ostida bo’lishi va boshqalar.Fiziologik (jismoniy harakatlanishning cheklanishi - gipokeniziya)
Psixologik (nerv faoliyatining zo’riqishi - aqliy faoliyatni keragidan ortiq ishlatish, his-hayajonning ortib ketishi).