Nominal daromad - aholi tomonidan ma’lum vaqt oralig‘ida daromadlarning pul ko‘rinishidagi miqdori. Real daromad esa narx darajasini hisobga olib, aholi ixtiyorida bo‘lgan daromadga sotib olish mumkin bo‘lgan tovar va xizmatlar miqdori. Real daromadni miqdoriga quyidagi omillar ta’sir etadi:
- subyektlarni qo‘liga tekkan pul daromadining miqdori, bu berilishi zarur bo‘lgan pul daromadidan majburiy pul to‘lovlari chegirib olinganidan so‘ng qolgan daromad. Ushbu daromad tovar va xizmatlarni xarid qilishga mo‘ljallangan. Qanchalik bu daromad miqdori katta bo‘lsa shunchalik unga mos tovar va xizmatlar sotib olinadi va aksincha.
-pulsiz va imtiyozli xizmatlar miqdori qanchalik ko‘p bo‘lsa, shunchalik real daromad darajasi yuqori bo‘ladi va aksincha.
-narxlar darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa, real daromad kam bo‘ladi va aksincha.
-soliq stavkalari qanchalik past bo‘lsa real daromad yuqori bo‘ladi va aksincha.
Iste’molchi savatchasi-bir oylik (yillik) iste’mol tarkibini tavsiflovchi, inson yoki oila hayot faoliyatini ta’minlovchi, natural va qiymat (pul) shaklida tovar va xizmatlarning hisoblangan to‘plami. Bunday to‘plamdan minimal iste’mol byudjetining (yashash minimumi) miqdorini hisoblash uchun foydalaniladi. Unga mos holda, joriy narxlarda, iste’molchi savatining qiymatidan kelib chiqqan holda ish haqining minimal miqdori belgilanadi. Shuningdek, iste’molchi savati hisoblangan va real iste’mol darajalarini taqqoslash asosi hisoblanadi. Iste’molchi savatining miqdori va tuzilmasiga (ne’matlar to‘plami) qarab alohida mamlakatda erishilgan hayot darajasi va hayot sifatiga baho berish mumkin. Iste’mol savati bizning davlatda eng kam iste’mol darajasini ta’minlaydigan 35 xil mahsulot va xizmatlar to‘plamidan tarkib topgan bo‘lib, ularning 11 tasini non va non mahsulotlari, kartoshka, sabzavot, meva, go‘sht, sut va baliq mahsulotlari, tuxum, shakar va qandolat mahsulotlari, o‘simlik yog‘i va margarin, boshqa oziq-ovqat mahsulotlari tashkil etadi. Iste’mol savatiga nooziq-ovqat mahsulotlarining 4 guruhi hamda xizmatlarning 5 turi ham kiradi.
Rivojlangan mamlakatlarda iste’molchi savatchasi tovarlarni bir necha yuz turidan iborat. Masalan AQSHda u 250 ta turli tovar va xizmatlardan iborat. Iste’molchi savati asosida inflyatsiya darajasi aniqlanadi. Iste’molchi savatini tashkil etuvchi tovar va xizmatlar to‘plamining jami bozor narxi, ya’ni ularni xarid etishga ketadigan pul miqdori tirikchilik qiymati deb yuritiladi. Real daromaddagi (Dr) o‘zgarishlarni aniqlash uchun qo‘lga tekkan pul daromadlar narxlar bilan taqqoslanadi. Buning uchun pul daromadlari indeksi (Di ) narxlar indeksiga ( Pi ) bo‘linadi. Dr = Di \ Pi
