1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Filtrlash tezligi. Filtrlash tezligi vaqt birligi ichidagi filtratning xajmini ko‘rsatadi. 
Filtrlash tezligi ajratilayotgan suspenziyaning fizik-kimyoviy xossalaricha, xosil bo‘layotgan 
cho‘kmaning xarakteri, filtrashning xossasi, filtrlash rejimi va boshqa kattaliklarga bog‘liq. 
Shuni aytib o‘tish kerakki, filtrlash jarayoni laminar rejimda boradi. Filtrlash tezligi quyidagi 
differensial ifoda bilan aniqlanadi. 
W = dV
f
/F
f
d

f
(7.2) 
bu yerda dV
f
- filtratning xajmi, m
3
; F
f
- filtrlash yuzasi, m
2
;
d

f 
- filtrlash vaqti, S 
2 FILTRLASH TENGLAMASI. 
Filtrlash jarayonida vaqt o‘tishi bilan bosimlarning farqi va cho‘kmaning gidravlik 
qarshiligi o‘zgarib boradi. Shu sababli filtrlash tezligi diffrensial ko‘rinishida quyidagicha 
yoziladi: 
DV
f

R 
W = ---------- = --------------------- (7.3) 
F
f
d

f

(R
2
+ R
f
) 
bu yerda 

R - bosimlar farqi, MPa; 

- suspenziyaning qovushoqligi, Pa s;

---

R
2 
- cho‘kma qatlamining qarshiligi; R
f
- filtr to‘siqlarining qarshiligi. 
30. Gazlarni uzatish uchun mo`ljallangan qurilmalar. 
Ventilyator, bosim, g‘ildirak, quvvat, turbokompressor, turbogazoduvka, vakum nasos, 
porshenli, rotorli, nasoslarni tanlash, afzalligi,turli jinsli sistemalar, kompressorlarni tanlash. 
31. Gidravlika asoslari. 
Gidravlika, gidrostatika, suyuqlik, zichlik, og‘irlik, qovushqoqlik, issiqlik o‘tkazuvchanlik, 
issiqlik sig`imi, xarorat o‘tkazuvchanlik, bosim. 
Gidromexanika - suyuqlikning muvozanati va xarakatini xamda suyuqlik bilan unga 
to’la yoki qisman cho’ktirilgan jism o’rtasidagi o’zaro ta’sirini o’rganuvchi fan. Sanoat 
qurilmalarida olib boriladigan issiqliq va modda almashinish jarayonlarining tezligi 
ko’pincha gidromexanika qonuniyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Gidromexanika konunlari va 
ulardan amaliyotda foydalanish usullari gidravlika fanida o‘rganiladi 
Bosim va temperatura ta’sirida o’z xajmini o’zgartirmaydigan yoki siqilmaydigan, o’zgarmas 
zichlikka ega va ichki ishqalanishi (qovushqoqligi) bo’lmagan suyuqliklar ideal suyuqlik deb 
aytiladi. Aslida esa xar qanday suyuqlik bosim yoki temperatura ta’sirida o’z xajmini 
o’zgartiradi. Xar qanday suyuqlikda ichki ishkalanish kuchi va qovushqoqlik bo‘ladi. Demak, 
xaqiqatda tabiatda ideal suyuqlik bo’lmaydi, ya’ni barcha suyuqliklar xaqiqiy suyuqlikdir. 
Ammo ba’zi suyuqliklarning qovushqoqligi juda kichik bo‘ladi. Ular temperatura va bosim 
ta’sirida o’z xajmini shu qadar kam o’zgartiradiki, bu o’zgarishni amalda xisobga olmasa xam 
bo‘ladi. Bunday suyuqliklar shartli ravishda. ideal suyuqliklar deyiladi. Bu tushuncha xaqiqiy 
suyuqlik qonunlarini o’rganishni osonlashtiradi. Elastik suyuqliklarning hajmi temperatura va 
bosim ta’sirida keskin o’zgaradi.
.Elementar yuzaning ayrim nuktalaridagi xaqiqiy bosim esa turlicha (bir nuktada kuprok, 
boshka nuktada esa kamrok) bulishi mumkin. F ning kiymati kancha kichik bulsa, 
biror nuktadagi xaqiqiy bosim urtacha gidrostatik bosimga ancha yakin bo‘ladi.
Elementar yuzaning kiymati nolga yakinlashtirilgan xolatda-gi kuchning yuzaga nisbati 
berilgan nuktadagi xaqiqiy gidrostatik bosim (yoki gidrostatik bosim) deb ataladi: