1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

34. . Gidrostatika asoslari. 
Og‘irlik, bosim, parallelepiped, tenglama, Eyler, muvozanat, koordinata, gidrostatika, 
nyuton,gidravlika, muvozanat qonuniyatlari. 
Biror idishda tinch turgan suyuqlikka ogirlik va bosim kuchlari ta’sir kiladi. Bu kuchlarning 
uzaro ta’sirining suyuqlik Sichida taksimlanishi Eyler tomonidan ishlab chikilgan differensial 
tenelama bilan ifodalanadi. Ushbu tenglamani keltirib chiqarish uchun idishdagi suyuqlik 
xajmidan kichkina parallelepiped shaklidagi bulakcha olib, fazoviy koordinatalar sistemasida 
unga ta’sir kilayotgan kuchlarni ko’ramiz (2.1-rasm).

---

Suyuqlik va gazlarning xarakat tezliklari tovush tezligidan past bulgani uchun ularning harakat 
qonunlari bir xil. Shuning uchun gidravlikada suyuqlik deyilganda gaz xam, suyuqlik xam 
tushuniladi. Ularni bir-biridan ajratish uchun suyuqliklar tomchili, gazlar esa elastik suyuqlik 
deb qaraladi 
35. Gazlarni yuvib tozalash. 
Tozalash maqsadi, usullari, filtr, siklon, daraja, skruber, ajratish, parametrlar, qarshilik, 
uyurmali, rotasion. 
Gaz yuvuvchi qurilmalar quyidagi sinflarga bo‘linadi: 
1) Fazalar kontakt yuzasining turiga ko’ra: 
Suyuqlikni sochib beruvchi 
Kuzgalmas va kuzgaluvchan nasadkali 
Tarelkali - barbatajli va kupikli 
Plyonkali - suv plyonkali sklonlar va uyurmali chang ushlagichlar. 
2) Ish prnsipiga ko’ra 
Gravitasion 
Markazdan kochma 
Zarba inersion 
Oqimchali va mexanik gaz yuvuvchi qurilmalar 
3) Energiya sarfiga ko’ra 3 guruxga bo‘linadi: 
Past bosimli chang ushlagichlar - gidravlik karshiligi 1500 Pa gacha (suyuqlikni sochib beruvchi,
tarelkali, markazdan kochma va xokazo) 
Urta bosimli chang ushlagichlar - karshiligi 1500 dan 3000 Pa gacha ( nasadkali, mexanik va 
zarba inersion va xokaza) 
Yukori bosimli qurilmalar (venturi trubasi, dezinegratorlar va xokazo) 
Gaz yuvuvchi qurilmalarda mexanik (markazdan kochma, ultra tovushli) pnevmatik 
(suyuqlikning sochilishi gaz yordamida amalga oshiriladi) va elektr forsunkalar ishlatiladi 
(forsunka suyuqlikni purkab beruvchi asbob). 
Gazlarni changdan filtrlash yuli bilan tozalash turli govaksimon to‘siqlardan fydalanishga 
asoslangan. Filtrlash jarayonida govaksimon to‘siqlardan gaz utib kentadi, gaz tarkibidagi 
muallak xolida bo‘ladigan qattiq zarrachalar filtr to‘siqning yuzasida tutib kolinadi. Filtrlovchi 
to‘siq sifatida paxtali ip va jun materiallar, sochiluvchi (qum, aktivlangan qumi) va keramik 
materiallar ishlatiladi. Gazlarni tozalash uchun yengli filtrlar kup ishlatiladi. Yengli filtrlarda 
bosim kuchining karshiligi 60 - 120 mm suv ustuniga teng. Yenglar kobik ostidagi trubali 
to‘siqlarga maxkamlanadi. Changli gaz filtrlarning pastki qismidan kirib yengli tukimalarda 
changlardan tozalanib, yuqoriga qarab xarakat qiladi. Changlar va mayda zarrachalar filtr 
yenglarining teshiklarida qoladi. Vakt utishi bilan yenglarda chang katlami kupayib filtr 
to‘siqlarning karshiligi ortib ketadi va natijada qurilmaning unumdorligi kamayadi. Shuning 
uchun vakti-vakti bilan silkituvchi maxsus moslama yordamida filtr yenglari zarb bilan 
silkitilib, yenglar ustidagi changlar tukiladi va shnek orkali tashkariga chikariladi.