1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

38. Gaz tozalash qurilmalari jarayonlar haqida umumiy tushuncha.. 
Tozalashdan maqsad, sinflari, skurubber, nasadka, tarelka, mavxum, qaynash, filtr, elektrofiltr, 
trubali, samaradorligi, kamchiligi, tanlash 
Chang yuvishning kamchiligi - ifloslangan oqindi suyuqliklarning hosil bo‘lishidir.
Bunday okindi suvlar tozalashni talab qiladi. Gaz yuvish usuli yordamida juda kichik zarrachalar 
(0,1 mkm gacha) tutib kolish imkoniyati mavjud va juda yukori (99 % gacha tozalash darajasiga
erishish mumkin. Gaz yuvuvchi qurilmalarni chang tutishidan tashqari bir vaqtning o‘zida 
quyidagi vazifalarni hal qilish maqsadida ishlatish mumkin:
gazlarni sovitish yoki namlash,
chang bilan birgalikda tomchi va tumanlarni tutib kolish,
gaz aralashmalarini absorblash. 
Gaz yuvuvchi qurilmalar kamchiliklardan xoli emas: 
1.Qurilma va trubaprovodlar yuzalariga chang zarrachasini yopishib qolishi 
2. Suyuqlikning sarfi yuqoriligi 
3. Past temperaturada, ya’ni 0° dan kam bo‘lganda ishlatish mumkin emas. 

---

4. Gazlarni ayniqsa agressiv gazlarni tozalash uchun va trubaprovodlarni korroziyasidan ximoya 
kilish talab kilinadi. 
5. Katta tezlik bilan ishlovchi qurilmalar uchun qo’shimcha tomchi ushlagichni urnatish talab 
qilinadi. 
Gaz yuvuvchi qurilmalar quyidagi sinflarga bo‘linadi: 
1) Fazalar kontakt yuzasining turiga ko’ra: 
Suyuqlikni sochib beruvchi 
Kuzgalmas va kuzgaluvchan nasadkali 
Tarelkali - barbatajli va kupikli 
Plyonkali - suv plyonkali sklonlar va uyurmali chang ushlagichlar. 
2) Ish prnsipiga ko’ra 
Gravitasion 
Markazdan kochma 
Zarba inersion 
Oqimchali va mexanik gaz yuvuvchi qurilmalar 
3) Energiya sarfiga ko’ra 3 guruxga bo‘linadi: 
Past bosimli chang ushlagichlar - gidravlik karshiligi 1500 Pa gacha (suyuqlikni sochib beruvchi,
tarelkali, markazdan kochma va xokazo) 
Urta bosimli chang ushlagichlar - karshiligi 1500 dan 3000 Pa gacha ( nasadkali, mexanik va 
zarba inersion va xokaza) 
Yukori bosimli qurilmalar (venturi trubasi, dezinegratorlar va xokazo) 
Gaz yuvuvchi qurilmalarda mexanik (markazdan kochma, ultra tovushli) pnevmatik 
(suyuqlikning sochilishi gaz yordamida amalga oshiriladi) va elektr forsunkalar ishlatiladi 
(forsunka suyuqlikni purkab beruvchi asbob). 
Gazlarni changdan filtrlash yuli bilan tozalash turli govaksimon to‘siqlardan fydalanishga 
asoslangan. Filtrlash jarayonida govaksimon to‘siqlardan gaz utib kentadi, gaz tarkibidagi 
muallak xolida bo‘ladigan qattiq zarrachalar filtr to‘siqning yuzasida tutib kolinadi. Filtrlovchi 
to‘siq sifatida paxtali ip va jun materiallar, sochiluvchi (qum, aktivlangan qumi) va keramik 
materiallar ishlatiladi. Gazlarni tozalash uchun yengli filtrlar kup ishlatiladi. Yengli filtrlarda 
bosim kuchining karshiligi 60 - 120 mm suv ustuniga teng. Yenglar kobik ostidagi trubali 
to‘siqlarga maxkamlanadi. Changli gaz filtrlarning pastki qismidan kirib yengli tukimalarda 
changlardan tozalanib, yuqoriga qarab xarakat qiladi. Changlar va mayda zarrachalar filtr 
yenglarining teshiklarida qoladi. Vakt utishi bilan yenglarda chang katlami kupayib filtr 
to‘siqlarning karshiligi ortib ketadi va natijada qurilmaning unumdorligi kamayadi. Shuning 
uchun vakti-vakti bilan silkituvchi maxsus moslama yordamida filtr yenglari zarb bilan silkitilib, 
yenglar ustidagi changlar tukiladi va shnek orkali tashkariga chikariladi.