1. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub'yektlari eksport faoliyati uchun so‘nggi yillarda yaratilgan imkoniyatlar

6. Sof foyda formulalar yordamida aniqlash va ko’paytirish usullari
Sof foyda korxonaning samarali ishlashini aks ettiruvchi eng muhim ko'rsatkichdir, ya'ni u rentabellikni belgilaydi. Ushbu ko'rsatkichning oshishi kompaniyaning yanada rivojlanib, ​​samarali ishlayotganligini, pasayishi esa boshqaruv qarorlarining samarasizligidan dalolat beradi.
Sof foydani hisoblashda bir qator chiqimlar, shu jumladan ishlab chiqarish xarajatlari, ishchilarning maoshi, har xil soliq va boshqa xarajatlar hisobga olinadi.
Bugungi maqolamizda sof foyda nima ekanligini, u nimaga bog'liqligini, shuningdek uning yalpi foyda bilan farqini tushuntirib o’tamiz.
Sof foyda nima?
Sof foyda – bu korxona balansidagi barcha xarajatlar: ishlab chiqarish, soliq, xodimlarning ish haqi va to'lovlar qoplaganidan keyingi ortib qolgan daromad. Oddiy qilib aytganda, bu kompaniyaning mahsulot sotishdan tushgan tushumi va ishlab chiqarish tannarxi o'rtasidagi farqdir.
Sof daromad biznesning rentabelligini aks ettiradi. U biznes qanchalik samarali ekanligini ko'rsatadi. Ma'lum bir biznesni “davom ettirishga arziydimi yoki yo'qmi, uni yopish yaxshiroqmi?” kabi savollariga fakt bilan javob beradi.
Sof operatsion foyda
Sof operatsion foyda – soliqdan keyingi yoki barcha soliqlarni chegirib tashlanganidan keyingi daromad hisoblanadi. Ushbu ko'rsatkich ishlab chiqarish tannarxini kamaytirish va barcha soliqlarni to'lagandan keyin qoladigan naqd pul miqdorini aniqlashga imkon beradi.
Sof operatsion foyda quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:
NOPLAT = EBIT - DS + (TF x (1-t)),
EBIT — soliq va foizlar to’lovigacha bo’lgan foyda;
DS — daromad solig'i;
TF — to'langan foizlar;
t — daromad solig'i stavkasi.
Korxonaning sof foydasi
Korxonaning sof foydasi uning faoliyati samaradorligi va daromadliligining muhim ko'rsatkichlaridan biridir. Bu kompaniya biznesni qanchalik to’g’ri olib borishini, mavjud aktivlarni tasarruf etishi, uning o'sishi qanchalik tez va barqarorligi va investorlar uchun jozibadorligini oshirishini aks ettiradi.
Sof foyda va daromad tushunchalarini farqlash muhimdir. Agar daromad ishlab chiqarish bilan bog'liq bo'lgan barcha pul tushumlari hisoblansa, sof foyda — bu barcha xarajatlar chegirib tashlanganidan keyingi olingan miqdordir. Bu bilan sof foydani daromadning tarkibiy qismlaridan biri deb ayta olamiz.
Sof foyda olingandan keyin to'rt yo'l bilan foydalanish mumkin:
1. Keyingi ishlab chiqarish yoki uning hajmini oshirish uchun taxminiy xarajatlarga
2. Korxona jamg'armasiga (ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, ijtimoiy rivojlanish fondi, zaxira fondi).
3. Iste'mol fondiga (ishchilarga beriladigan mukofotlar, mehnat sharoitlarini yaxshilash).
4. Aksiyadorlarga dividend to'lashga.
Sof foyda hisoblashda nimani bilishingiz kerak?
Sof foyda hisoblashda asosiy qiyinchiliklar buxgalteriya, soliq va boshqaruv hisobi kabi kompaniyaning turli moliyaviy hujjatlaridagi daromadlar va xarajatlarni hisobga olishda yuzaga keladi. Asosiy muammo bu – chalkashlik yuzaga kelishidir. Odatda buxgalteriya hisobi barcha xarajatlarni hisobga olmaydi. Soliqlarning buxgalteriya hisobi, favquloddagi chiqimlar va xususiy tadbirkorning shaxsiy mablag'lari uchun qoplanadigan chiqimlarini hisobga olinmaydi. Bu masalan, to'langan jarimalar va xizmat safari ko’rinishida ham o’tib ketib qoladi. Bundan tashqari, xodimlarga beriladigan bonuslar, ta'til, kutilmagan qarzlar ham xisob-kitobdan tushib qoladi.
Umumiy qilib aytganda, buxgalteriya va soliq hisobidagi daromad, xarajat va zaxiralarni hisoblashdagi yondashuvning farqi tufayli sof foydaning yakuniy ko'rsatkichi har xil bo’lib ketadi.
Sof foyda hisoblashda e'tiborga olish kerak bo'lgan boshqa jihatlar:
Hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun siz foyda va zarar to'g'risida hujjatlardan ma'lumotlarni olishingiz kerak;
Sof daromad odatda oyiga bir marta (odatda oy oxirida) hisoblanadi;
Sof foyda hisobini maxsus dasturlar yordamida avtomatlashtirish mumkin;
Sof foydani hisoblash oxirida barcha soliq va to'lovlar uchun alohida mablag’ ajratib qo'yishni unutmasligingiz kerak.
Korxonaning sof foydasini belgilash uchun alohida hujjat, masalan, Microsoft Excel har oy oxirida to'ldirish kerak. U har qanday hisobot davri (oy, chorak, yil) uchun tuzilishi mumkin.
Sof foyda qanday hisoblanadi?
1. Daromadni hisoblang.
2. Operatsion xarajatlarini hisoblang.
3. EBITDA (biznes quvvati)ni hisoblang.
4. Kreditlar, amortizatsiya va soliqlarning umumiy xarajatlarini hisoblang.
5. Kompaniyaning sof foydasini hisoblang.
Quyida hisoblashning har bir bosqichi batafsilroq ko'rib chiqiladi.
Shuningdek, sizga sof foydani hisoblashda yordam beradigan ba'zi maslahatlarni ko'rib chiqishingizni maslahat beramiz:
Sof foyda formulasi
Sof foydani hisoblash uchun formulani, birinchi navbatda, MNTH (moliyaviy natijalar to'g'risidagi hisobot) ko'rsatkichni – dasturning 2400 qatoriga kiritish kerak.
Sof foyda formulasi quyidagicha:
Sof foyda formulasi quyidagicha:
SF = D – SQ – B – BX + BD – X – DS,
SF - sof foyda;
D - daromad;
SQ - sotish qiymati;
UR va BX – boshqaruv va biznes xarajatlari;
BD va X - boshqa daromad va xarajatlar;
DS - daromad solig'i.
Bunday holda, 2400 OFR qatorini to'ldirish quyidagicha bo'ladi:
2400-bet = 2110-bet - 2120-bet - 2210-bet - 2220-bet + 2310 + 2320-bet - 2330-bet + 2340-bet - 2350-bet - 2410-bet
Har bir satrning dekodlanishi:
2110 - "Daromad";
2120 - "Sotish qiymati";
2210 - "Sotish xarajatlari";
2220 - "Ma'muriy xarajatlar";
2310 - "Boshqa tashkilotlarning daromadlari";
2320 - "Foizlar bo'yicha qarzdorlik";
2330 - "To'lanadigan foizlar";
2340 - "Boshqa daromadlar";
2350 - "Boshqa xarajatlar";
2410 - "Daromad solig'i".
Sof foydani hisoblash tartibi
Yuqorida aytib o'tilganidek, sof foydani hisoblash bir necha bosqichlardan iborat bo'lib, ularni quyida batafsil ko'rib chiqamiz.
Daromadni hisoblash
Daromadni hisoblashda asosiy qoida shuki, daromad olingan pulga teng emasligini unutmang.
Daromad faqat bajarilgan majburiyatlar uchun olingan mablag' sifatida ko'rib chiqilishi mumkin. Agar mijoz tovarlarni allaqachon olgan bo'lsa, qo'lingizda faqat fakturangiz bo'ladi, lekin pul faqat oyning oxirida to'lanadi va bu daromad hisoblanadi. Aksincha, agar mijoz oldindan to'lagan bo'lsa, lekin tovarni hali olmagan bo'lsa, bu pul daromad hisobiga kiritilmaydi. Ular shunchaki "depozitda" muzlatib qo'yiladi.
Daromadlar quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
D = BS x N,
D — daromad;
BS — bitimlar soni;
N — bitim narxi.
Operatsion xarajatlarni hisoblash
Operatsion xarajatlar — bu kompaniyaning rivojlanishiga investitsiya qilingan mablag'lar, shuningdek, biznes egasining foydasidan tashqari barcha xarajatlariga aytiladi. Xarajatlar qat'iy va o'zgaruvchan bo’ladi. Barqaror narsalarga: ijara, materiallarni sotib olish, ishchilarga to'lanadigan to'lov stavkasi kiradi. O'zgaruvchilar xarajatlar esa ishchilarning ish haqiga kiritilgan savdo ulushini o'z ichiga oladi.
EBITDA (biznes quvvati)ni hisoblash
EBITDA — bu soliq, amortizatsiya va kreditlar bo'yicha to'lovlarni qoplash xarajatlarini hisobga olmagan holda daromadlar hamda operatsion xarajatlar to'g'risidagi ma'lumotlarni hisobga oladigan moliyaviy ko'rsatkich.
EBITDA = D - OX,
D - daromad;
OX - operatsion xarajatlar.
Agar EBITDA ijobiy bo'lsa, u holda kompaniya daromad oladi, agar salbiy bo'lsa, zararga ishlayotgan hisoblanadi.
Boshqa xarajatlar (kreditlar, uskunalarni yangilash)ni hisoblash
Kredit to'g'risida faqat uchun oylik foizlarni yozishingiz kerak.
Qarzning asosiy qismi asbob-uskunalarning yangilashga yo’naltiriladi. Bundan tashqari, ushbu miqdorni bir necha oy / yillarga bo'lish kerak, bunda uskunalar samarali ishlaydigan davr hisobga olinadi.
Soliqlarni hisoblash
Soliqlar miqdori korxonaning qaysi soliq tizimiga bog'liqligiga qaraladi. Hisobotda siz xodimlarning ish haqi bo'yicha soliqni ham kiritishingiz kerak. Ammo QQS (qo'shimcha qiymat solig'i) kiritish shart emas, chunki QQS ishlab chiqaruvchi yoki distribyutor tomonidan emas, balki oxirgi iste'molchi tomonidan to'lanadi.
Sof foydani hisoblash
Soddalashtirilgan sof foyda formulasi quyidagicha:
SF = EBITDA - BX - S,
SF - sof foyda;
BX - boshqa xarajatlar;
S - soliqlar.
Sof foydani hisoblash
Yuqoridagi algoritmdan foydalanib, sof foydani hisoblashga misol keltiramiz.
(Osonroq tushunilishi uchun kichikroq summa olindi)
«Сладкий мир» har oy 2000 so’m miqdorida 100000 tortni oyning o'rtalarida 50% to'lash sharti bilan ishlab chiqaradi va oyning oxirida esa qolgan 50% ini chiqaradi. Shu bilan birga, ustaxonaning oylik ijarasi oyiga 5000 so’mni tashkil etadi, bitta qandolatchining maoshi 12 000 so’mni tashkil etadi (uchta ishchi mavjud), xarajat narxi har bir mahsulot uchun 300 so’mdan iborat. Oyning boshida 12% shart bilan 200 000 so’mga muzlatgichni kreditga olish kerak bo’ladi. Kompaniya an'anaviy sxema bo'yicha ishlaydi va foydaning 18%ini boshqarib, 13% ini ishchilarga haq to'laydi.
Endi daromadni hisoblaymiz: bu holda daromad 100000 tort sotilgan miqdor uchun olinadi:
D = 100,000 x 2,000 = 200 000 000 so’m
Biz operatsion xarajatlarni hisoblaymiz: bular ustaxonani ijaraga olish, uchta qandolatchilarning ish haqi va mahsulot tannarxini o'z ichiga oladi.
OX = 5000 + 12,000 x 3 + 100,000 x 300 = 5000 + 36,000 + 30,000,000 = 30 041 000 so’m bo’ladi.
Shundan keyin EBITDA ni hisoblaymiz, ya'ni daromad miqdoridan operatsion xarajatlar miqdorini ajratish kerak:
EBITDA = 200,000,000 - 30 041 000 = 169.959.000 so’m
Bunga boshqa xarajatlarni ham qo’shamiz: oyiga 2000 so’m miqdoridagi kredit bo'yicha foizlar va muzlatgichning amortizatsiya xarajatlari. Aytaylik, muzlatgich uch yil (36 oy) davomida to’lanadi, shuning uchun oylik amortizatsiya qiymati 5555 so’mni tashkil qiladi:
BX = 2 000 + 5 555 = 7 555 so’m
Soliqlarni hisoblash: biz ikkita soliqni hisoblashimiz kerak, bu - foyda va ish haqi bo'yicha amalga oshiriladi.
Daromad solig'i: 200,000,000 x 18% / 100% = 36,000,000 so’m
Ish haqi bo'yicha soliq: 36,000 x 13% / 100% = 4680 so’m
Endi soliqlarning umumiy miqdorini hisoblab chiqamiz:
S = 36,000,000 + 4,680 = 36,004,680 so’m
Va nihoyat keyin siz korxonaning sof foydasini hisoblashingiz mumkin:
SD = 169 959 000 - 7 555 - 36 004 680 = 133 946 765 so’m
Bu formuladan yaxshigina foyda aniqlandi  :)
Yalpi daromad va sof daromad
Yalpi daromad — bu mahsulot sotishdan olingan foyda va tovarning tannarxi o'rtasidagi farq. Yalpi foyda sof foydadan farqli o'laroq, operatsion xarajatlar, to'langan soliqlardan tashqari hisoblanadi.
Yalpi foydani hisoblash uchun juda oddiy formuladan foydalaniladi:
YP = F — IQ,
YP — yalpi daromad;
F — foyda;
IQ — ishlab chiqarish qiymati.
Yalpi daromadni hisoblashning osonroq usuli ham bor. Narx (barcha pozitsiyalar uchun bir xil bo'lsa) sotilgan tovarlar miqdoriga ko'paytirilish kerak. Biroq, bu usul asosan faqat bir xil narxga ega bo'lgan mahsulotlar uchun javob beradi.