1. kimyanin ilk qanunlari. Stexiometrik qanunlqar

Təbii birləşmələri. Titan səpələnmiş element olub, yer qabığının 0,63% - ni təşkil edir. Təbiətdə yayılmasına görə dördüncü yer tutur. Titanın 5 izotopu var. Əsas birləşmələri aşağıdakılardır.

TiO₂ - rutil

FeTiO₃ - ilmenit

CaTiSiO₅ - sfen

Alınması. Ti- ı rutildən alırlar. Onu əvvəlcə titan 4- xloridə çevirib, sonra alınan duzu Mg- la reduksiya edirlər.

TiO₂ + 2C +2Cl₂ →TiCl₄ + 2CO

TiCl₄ + 2Mg →2MgCl₂ + Ti

Titanı yüksək təmizlikdə almaq üçün TiJ₄ birləşməsinin termiki parçalanmasından (800-900⁰ C) istifadə olunur.

TiJ₄ → Ti + 2J₂

Fiziki xassələri. Titan gümüşü- ağ rəngli yüngül metaldır. O yüksək bərkliyə malikdir, lakin soyuq halda belə titandan asanlıqla məftil çəkmək olur. t_ər = 1725⁰C, p=4,54 q/sm³.

Kimyəvi xassələri.Ti havada qaldıqda səthi qorucu oksid təbəqəsi ilə örtülür. Adi şəraitdə az aktiv metaldır. Oksigendə yandıqda baş oksidi TiO₂ alınır.

Ti + O₂ → TiO₂ Ti + 2Cl₂ → TiCl₄

Ti + 2S → TiS₂ Ti + C → TiC

Titan 600 – 800⁰C – də suyu parçalayır.

 

Ti + 2H₂O → TiO₂ + H₂

Titanı qələvilərlə əritdikdə həll olur.

Ti + 4NaOH → Na₄TiO₄ +2H₂

Titana duru isti sulfat turşusu ilə təsir etdikdə hidrogen ayrılır.

2Ti + 3H₂SO₄ (duru) → Ti₂(SO₄)₃ + 3H₂

Titan qatı sulfat turşusunun isti məhlulunda həll olur.

2Ti + 6H₂SO₄ (qatı) → Ti₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O

Hidrogen halogenidlərin titana təsiri müxtəlifdir. Qaz halında HF və HCl ilə təsir etdikdə reaksiya aşağıdakı tənliklər üzrə gedir.

Ti + 4HF → TiF₄ + 2H₂

Ti + 4HCl → TiCl₄ + 2H₂

Qatı HCl –la TiCl₃ alınır.

2Ti + 6HCl (qatı) → 2TiCl₃ + 3H₂

Qatılığından asılı olmayaraq HNO₃ isti halda titana təsir etmir. Metalın səthindən oksid təbəqəsini təmizlədikdə isə titan H₂TiO₃ turşusuna qədər oksidləşir.

3Ti + 4HNO₃ + H₂O → 3H₂TiO₃ + 4NO

Titan HCl + HNO₃ qarışığında və zərhəldə həll olur.

3Ti + 18HCl + 4HNO₃ → 3H₂[TiCl₆] + 4NO + 8H₂O

Tətbiqi. Poladı əritdikdə titan oksigen və azotu tamamilə kənar etmək üçün istifadə olunur. Onda metal bircinsli olur və boşluqlar qalmır. Dəmir ilə xəlitə şəklində (ferrotitan) xüsusi polad istehsalında aşqar kimi tətbiq olunur. Titandan nüvə reaktorlarının ən mühüm detalları hazırlanır. Ti xəlitələri olduqca davamlıdır və korroziyaya qarşı yüksək müqavimət göstərir. Xüsusi çəkisinin az olması sayəsində titan çox qiymətli konstruksiya materialı kimi tətbiq edilir. Ərintilərindən atom reaktorlarında, gəmi və maşınqayırmada, elektrotexnikada, raket texnikasında və s. tətbiq olunur.

5.ATOMUN ELEKTRON QURULUŞU,ELEKTRON FORMULU Ni-ELEKTRON QURLUŞUNU YAZIN