1-Laboratoriya ishi Mavzu: Sifat reaksiyalarini bajarish texnikasi. Laboratoriyada ishlashning umumiy qoidalari

3. Analiz natijaisda hisoblash.
Faraz qilaylik, aniqlash vaqtida olingan va laboratoriya jurnaliga yozib qo`yilgan ma`lumotlar quyidagicha bo`lsin:

Byuksning modda bilan birgalikdagi og`irligi 9,5895 g

Byuksning og`irligi 8,13202 g
Analiz uchun olingan ning og`irligi 1,4575 g
Quritilgandan sung byuksning modda bilan birgalikdagi og`irligi:
1-marta………………………………………………………….....9,3758 g.
2-marta……………………………………………………………9,3748g
3-marta ……………………………………………………………9,3749 g
Analiz uchun olingan tuzdagi kristallizatsiya suvining gramm miqdorini aniqlaymiz:
_--9,5895

dagi krisstalizatsiya suvining protsent miqdorini hisoblaymiz:
Analiz qilinayotgan 1,4575 g moddada 0,2147 g H₂O bor
100g modda y g H₂O

4. Analiz aniqlanligini tekshirish.
Tekshirib qo`rish uchun hisoblangan qiymatini dagi H<sub>2</sub>O ning nazariy hisoblangan protsent miqdori bilan taqqoslang. ning gramm – molekulasida (244,3g) 2 gramm – molekula ya`ni 36,03g H₂O borligini bilgan holda, quyidagicha proportsiya tuzish mumkin:
244,3 p da 36,03 g H₂O bor
100---------------------- x H₂O bor.

X=

Absolyut xato: 14,73%-14,75%=-0,02% ni tashkil etadi. Endi aniqlashning nisbiy xatosini topamiz:

Bu xato moddani tarozida tortish paytida yo`l qo`yilgan xatolardan iborat ekanligini oson tushuntirish mumkin.
To`g`ri ishlangan vaqtda ushbu aniqlashda yo`l qo`yilgan absolyut xato 0,05% dan oshmasligi kerak. Boshqacha aytganda 14,70 dan 14,80% gacha bo`lgan natijalarigina qabul qilish mumkin.
7- Laboratoriya
Mavzu:Titrimetrik analiz. Neytrallash usulida aniqlovchi va ishchi eritmalarni tayyorlashni bajarish.


Neytrallanish usulining mohiyati
Neytrallanish reaksiyasi H⁺+OH^-=H₂O ga asoslangan barcha hajmiy aniqlashlar neytrallanish usuligakiradi.
Bu usulga biror kislotaning titrlangan eritmasidan foydalanib, ishqorlarning miqdorini yeki ishqorlarning titrlangan eritmasidan foydalanib kislotalarning miqdorini aniqlash mumkin.
Bundan tashqari bu usuldan foydalanib, neytrallanish reaksiyasi bilan bog`liq bo`lgan boshqa hajmiy aniqlashlar ham o`tkaziladi. Masalan, gidrolizlanish natijasida ishqoriy muhitga ega bo`ladigan va shuning uchun ham kislotalar bilan titrlanadigan Na₂CO₃ va Na₂B₄O₇ ga o`xshash ba`zi tuzlarni aniqlash mumkin.
Neytrallanish metodining asosiy ish eritmalari kislota(HCI yoki H₂SO₄ ) va ishqor(NaOH yokiKOH) eritmalaridir.
Bu moddalar boshlang`ich moddalarga qo`yilgan talablarga javob bermaydi va shuning uchun ham ulardan ma`lum miqdorda tortib olib eritish va so`ngra ma`lum hajmgacha suyultirish bilan titrlangan eritmani tayyorlab bo`lmaydi.
Ular eritmalarining titrni titrlash yo`li bilan aniqlashga to`g`ri keladi.
Kislotalarning titrini aniqlashda boshlang`ich modda sifatida bura Na₂B₄O₇*10H₂O yoki soda Na₂CO₃*10H₂O ishlatiladi. Bu moddalarni qayta kristallga tushirish yo`li bilan formulasiga aniq javob beradigan holga keltirish mumkin.
Ishqorlarning titrini aniqlashda boshlang`ich modda (standart eritma) sifatida qahrabo kislota H₂C₄H₄O₆ va oksalat kislotaning eritmalaridan foydalaniladi H₂C₂O₄*2H₂O
Istalgan ishqor eritmasini kislota bilan titrlashda OH^- ionlari H⁺ ionlari bilan bog`lanadi va eritmada uning kontsentratsiyasi asta-sekin ortadi, eritmaning pH esa kamayib boradi. pH ning ma`lum bir qiymatida ekvivalent nuqtaga yetiladi va titrlashni shu onda to`xtatiladi. Kislota eritmasini ishqor eritmasi bilan titrlansa, ishqorning OH<sup>-</sup> ionlarni kislotaning H<sup>+</sup> ionlarini bog`laydi va eritmadagi vodorod ionlarining kontsentrattsiyasi borgan sari kamayadi, eritmaning pH ortib boradi. pH ning ma`lum bir qiymatida ekvivalent nuqtaga yetiladi va shunda ishqor qo`shishni to`xtatish lozim.
Ekvivalent nuqtadagi pH ning qiymati reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tabiatiga va kontsentratsiyasiga bog`liq.
Masalan, kuchli kislotani kuchli ishqor bilan titrlash quyidagi sxema bo`yicha boradi. HCI+NaOH=NaCI+H<sub>2</sub>O
Bu holda ekvivalent nuqtaga yetilganda quyilgan ishqorning miqdori titrlanayotgan kislotaning miqdoriga ekvivalent bo`ladi, ya’ni bu paytda eritmada hosil bo`lgan tuz bo`ladi, xolos. Ma`lumki kuchli kislota va kuchli asosdan hosil bo`lgan tuzlar gidrolizga uchramaydi. Shuning uchun ularning eritmalari neytral muhitga ega bo`ladi.
Agar kuchsiz kislotani kuchli asos bilan titrlasak, titrlashda quyidagi reaksiya boradi. CH<sub>3</sub>COOH+NaOH=CH<sub>3</sub>COONa+H<sub>2</sub>O
Ekvivalent nuqtada eritmada tuzi bo`lib u quyidagicha gidrolizlanadi :
Bundan ko`rinadiki titrlash boradigan reaksiya qaytar bo`lib oxirigacha bormaydi
Ishlatilyotgan kislota va ishqorning bir qismi eritmada erkin holda qoladi Ekvivalent nuqtada eritmadagi va NaOH ning reaksiyaga kirishmay qolgan miqdori teng bo`ladi. Lekin kuchsiz kislota bo`lganligi sababli kam dissotsiyalanib eritmaga erkin xoldagi ionlarini kam chiqaradi. To`la dissotsiyalanadigan NaOH esa eritmadagi ionlarining kontsentratsiyasini oshirib yuboradi
Demak titrlashni pH=7da emas balki pH>7 da tamomlash kerak
Xuddi shuningdek kuchsiz asoslarni kuchli kislatalar titrlanganda ham masalan:

Ekvivalent nuqtada H⁺ ionlarining kontsentratsiyasi ko`p bo`ladi. Shuning uchun titrlashni pH<7 da to`xtatish kerak.
Demak yuqoridagi misollardan shunday xulosa chiqarish mumkin turli hollarda titrlashni eritma pH ning reaktsiyaga kirishayotgan kislota va asosning tabiatiga bog`liq bo`lgan turli qiymatlarida tamomlashga to`g`ri keladi.