1-laboratoriya ishi uglerodli legirlangan po‘latlarni cho‘zilishga sinash va cho‘zilish diagrammasining taxlili

cho‘zuvchi ( siquvchi ) mashinaning asosiy texnik ko‘rsatkichlari
1 jadval

№	Texnik ko‘rsatkichlarning nomi	texnik ko‘rsatkichlar
1	Mashina	RV-10 ( RV-50 )
2	Yuqori chegaraviy yuklama, kN	100 (500)
3	Yuklamaning ruxsat etilgan xatoliki s1% dan oshmasligi kerak
4	To‘g‘ri va teskari o‘lchanadigan kuchlar orasidagi farq o‘lchash diapazonida 2% dan oshmasligi kerak
5	Sinov vaqtidagi cho‘zilish ishchi bo‘yi ( aktiv qam-rash ishchi yo‘li hisobga olgan holda ), mm.da	80 (100)
6	Siqilishga sinashda tayanch yuzasi orasidagi eng katta masofa	210 (200 )
7	egilishga sinashda tayanchlar orasidagi masofa maksimal - minimum	500 - 50
8	Egilishga sinashda uzunligi 80 mm.dan oshmagan rolikli tayanchga ega bo‘lgan har qanday shakldagi namunalar ishlatiladi.
9	Diagrammali yozuvning masshtabi deformatsiya faol qamrovning ko‘chishi	100:1 5:1 va 50:1
10	Taklif etiladigan moylar markalari MS-20, MS-14

Material oqadi. O'zgarmas kuchda namuna deformatsiyasini o'sishi – materialning oquvchanlik chegarasi deyiladi. Bu holatda silliq qilib tayyorlangan namunaning sirtida sterjenning simmetriya ӯqiga nisbatan 45 burchakda joylashgan chiziqlar hosil bӯladi.Cho‘zuvchi kuchni keyingi ortishida diagramma silliq egri chiziq bilan davom etadi. Cho‘zuvchi kuch eng katta (F) qiymatiga erishganda namunaning butun uzunligi uzayishdan tӯxtab ma’lum bir bӯlagi uzayadi. Mahalliy uzayish hosil bӯladi. Mahalliy uzayishida qatnashgan kӯndalang kesimi – qisqaradi (diametr kichiklashadi), ingichka bӯyin hosil bӯladi. Qisqargan kesimni uzish uchun kam kuch sarf qilinadi, shuning uchun moslamani etaklovchi ko‘rsatgichi va diagramma pastga orqaga keta boshlaydi, namuna ingichka bӯyindan uziladi. Namunada uzilish sodir bo‘lishi bilan etaklovchi ko‘rsatgichni orqaga harakat tezligi kattalashadi. Tajriba to‘xtatiladi. Mashinani boshqarish moslamasidagi barabandan yum-shoq pulotni cho‘zilish diagrammasi chizilgan qog‘oz olinadi.Tajriba nati -jalari asosida materialni mexanik va plastiklik xossalari aniqlanadi.

2 jadval

Turli markadagi po‘lat uchun cho‘zilish diagrammalari	Ayrim materiallarni cho‘zilishda mustahkamlik chegarasi
	Material	,
	cho‘yon	6000…9000
	granit	800…2000
	g‘isht	60…300
	ohak	400…2000
	beton	70…500
	sosna tola bo‘ylab	300…350

Ayrim materiallarni cho‘zilishda mustahkamlik chegarasi va uzilishdagi uzayishi 3 jadval

Material	,	,%
Bolt va parchin uchun po‘lat	3400…5500	22 - 25
Quyma temir ( po‘lat )	3000…4800	8 - 16
Prokat po‘lat	3800…6200	18 - 22
Nikelli po‘lat	5500…6500	22 - 27
Xromnikelli po‘lat	6500…7000	16 - 18
Maxsus po‘lat	11000…16000	8 - 10
Cho‘yon	1200…2500	-
Qizil mis	2000…2300	38
Bronza	2500	15
Alyuminiy	1000…3500	10 - 20
Qarag‘ay tolalari bo‘ylab	800
Granit	30
Qum tosh	20
Fisht	7…30
Beton	2,5…17,5

Nazorat savollari

1. 
   Plastiklik deganda nimani tushunasiz?
   
2. 
   Mexanik xarakteristika deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Chuzilish diagrammasini kaerdan olish mumkin?
   
4. 
   Materiallarning proporsionallik elastiklik, oquvchanlik va
   
5. 
   Mustahkamlik chegarasiga to‘g‘ri keluvchi kuchlanishlar nimaga teng?
   
6. 
   «Nisbiy qoldiq deformatsiya formulasini yozing»?
   
7. 
   Ko‘ndalang kesimini nisbiy qisqarish formulasini yozing.
   
8. 
   Namunani cho‘zilish bo‘yni ko‘ndalang kesim yuzasi formulasini yozing.
   
9. 
   Tajriba natijasi asosida materalni qaysi xossalari aniqlanadi?