1-laboratoriya ishi universal laboratoriya stеndi bilan tanishish. Real mustaqil kuchlanish va tok manbalarining tadqiqoti ishning maqsadi

2. Laboratoriya ishini bajarish uchun topshiriq:
2.1. Laboratoriya ishini bajarishdan avval sxema, o’lchash usullari, qo’llaniladigan o’lchov asboblari bilan tanishib chiqish kerak.
2.2. Yarimo’tkazgichli diod VAXsining to’g’ri shohobchasi ni o’lchang (2.9-rasm). Tajribani ikki turdagi - germaniyli va kremniyli diodlar uchun bajaring.

2.11- rasm
Tajriba bajarish uchun tavsiyalar:
Yarimo’tkazgichli diod to’g’ri toki ( ) kuchlanishga kuchli ravishda bog’liq (2.9- rasm) bo’lgani sababli tokni cheklash uchun yarimo’tkazgichli diodga ketma – ket chegaralovchi qarshilik R=560 Om ulash kerak. Yarimo’tkazgichli diod VAXsini amalda o’lchash qulay, buning uchun diodga kerakli tok qiymatini berib borib, unga mos keladigan kuchlanish qiymat yozib boriladi.
3 - LABORATORIYA ISHI
UE ulanish sxemasidagi BTni statik VAXlarini tadqiq etish
Ishning maqsadi: UE ulanish sxemasida bipolyar tranzistorlarning asosiy statik xarakteristikalari va parametrlarini tadqiq etish, xarakteristikalarni o’lchash va tajriba natijalarini qayta ishlash uslubi bilan tanishish.
1. Laboratoriya ishini bajarishga tayyorgarlik:
Grafik ko’rinishda ifodalangan tok va kuchlanish orasidagi bog’liqlik tranzistor statik xarakteristikalari deb ataladi. Umumiy emitter ulanish sxemasida mustaqil o’zgaruvchilar sifatida baza toki va kollektor – emitter kuchlanishi tanlanadi, shunda:
(3.1)
Ikki o’zgaruvchili funktsiya grafik ko’rinishda xarakteristikalar oilasi kabi tasvirlanadi.
BT kirish xarakteristikalari oilasi 3.1 a- rasmda, chiqish xarakteristikalar oilasi 3.1 b-rasmda keltirilgan.

a) b)
3.1-rasm
Xarakteristikalarning har biri quyidagi bog’liqlik bilan ifodalanadi:
, bo’lganda (3.2)
, bo’lganda (3.3)

Kichik amplitudali siganllar bilan ishlanganda va qiymatlar bilan beriladigan ixtiyoriy ishchi nuqta atrofidagi nochiziqli bog’liqliklar (3.1-3.3), chiziqli tenglamalar bilan almashtirilishi mumkin, masalan tranzistorning h- parametrlar tizimidan foydalanib.

(3.4)
yozish mumkin, bu erda , bo’lganda
, bo’lganda
, bo’lganda (3.5)
, bo’lganda
h- parametrlar (5.5) formulalari yordamida xaratkeristikalar oilasidan aniqlanishi mumkin (h_11E va h_12E – kirish xaratkeristikalar oilasidan, h_21E va h_22E – chiqish xarakteristikalar oilasidan).
Amaliy hisoblarda ko’pincha BT statik xarakteristikalarini bo’lakli- chiziqli aprroksimatsiyasidan ham keng foydalanishadi. (3.2- rasmga qarang)

3.2-rasm
Approksimatsiyalangan kirish xaratkeristiklari uchun
(3.6)
ga egamiz.
Chiqish xarakteristikalari uchun esa
(3.7)
3.6 va 3.7 formulalarda
U_BO’S- emitter o’tishdagi bo’sag’aviy kuchlanish,
- tranzistor kirish qarshiligining o’rta qiymati ( ),
- to’yinish rejimidagi tranzistor chiqish qarshiligi (boshlang’ich sohada).
, va (3.8)
- aktiv rejimda chiqish qarshiligi ning o’rta qiymati.
va bo’lganda (3.9)
2. Laboratoriya ishini bajarish uchun topshiriq:
2.1. Tajriba o’tkazishga tayyorgarlik ko’rish:
Tranzistor tuzilishi va chegaraviy parametrlari bilan tanishib chiqing, tranzistor haqidagi ma'lumotlarni yozib oling, o’lchash uchun jadval tayyorlang.

3.3 – rasmda keltirilgan o’lchash sxemasini yig’ing. Tranzistor tsokolining sxemasi 3.4 – rasmda keltirilgan. Rezistor qarshiliklari R₁= (5–10 ) kOm va R₂=(510-1000) Om.

3.4-rasm

3.5- rasm
2.2. = 5 V o’zgarmas kuchlanish qiymatida tranzistorning kirish va boshqarish xarakteristiklarini o’lchang. O’lchash natijalari va hisoblarni 3.1 - jadvalga kiriting.
2.3. Chiqish xarakteristiklar oilasini o’lchang:
Chiqish xarakteristiklar oilasini baza tokining i_B=0 mkA qiymatidan boshlab har 50 mkA qiymatlari uchun o’lchang. Kollektor toki bu vaqtda ko’rsatilgan chegaraviy qiymatlardan oshmasligi kerak; kuchlanish qiymatining o’zgarish oralig’i shunday tanlanishi kerakki, aktiv ( > ) va to’yinish ( < ) rejimlarida 3-5 ta nuqta olish mumkin bo’lsin.
3. O’lchash natijalarini ishlash:

3.1. Kirish, boshqaruv va chiqish xararteristikalar oilasi grafigini quring.

u_KE =5 V, i_B =100 mkA nuqtada tranzistor parametrlarini aniqlang
, ,
3.2. Baza toki 100 mkA bo’lganda chiqish xararteristikasini quring. Chiziqli – bq’lak approksimatsiyani amalga oshirib , , , larni hisoblang.