1-лаборатория иши

Asbobning tuzilishi

Qurilmaning sxemasi 1-rasmda keltirilgan. U mustaqil taglik 1 ga o’rnatilgan vertikal truba 2 va sharlarni osish uchun iplar bog’lanadigan yo’naltiruvchi o’q 3 dan iborat. Har bir shar vertikal o’q atrofida aylanmasligi uchun ikkitadan /bifilyar/ ipga 4 osiladi. Sharlarning birini elektromagnit 5 yordamida ushlab turish mumkin. Sharlarning og’ish burchaklari 6 shkaladan aniqlanadi.

3. Ishni bajarish tartibi
1. Bifilyar osma iplarga massalari o’lchab olingan sharlar ilinadi. Sharlarning markaziy ravishda urilishi uchun ularning markazlari bir-biriga yaxshilab to’g’rilanadi.
2. Osmaning uzunligi , ya’ni osmaning mahkamlanish nuqtasidan sharlarning markazigacha bo’lgan masofa chizqich yordamida o’lchanadi.
3. Elektromagnit kuchlanish manbaiga ulanadi. Bunda undagi shar elektromagnitga tortiladi. Shu holatga to’g’ri keluvchi burchak shkaladan yozib olinadi.
4. Elektromagnit kuchlanish manbaidan uziladi. Bunda o’ngdagi shar elektromagnitdan ajraladi va tinch holatdagi /chapdagi/ sharchaga kelib uriladi. Chapdagi sharning qanday burchakka og’ganligi shkaladan yozib olinadi.
5. Sharlarning to’qnashishgacha va to’qnashgandan keyingi tezliklari topiladi.
To’qnashganda avvalgi tezliklari quyidagicha topiladi.
V₁ 0 V₂2
- o’ngdagi sharning elektromagnitga tortilgan paytdagi og’ish burchagi.
V₂-shu sharning tinch turgan sharga urilish paytidagi tezligi.
Bu to’qnashishdan keyingi tezliklari:


lardan topiladi, chapdagi va o’ngdagi sharlarning to’qnashishdan keyingi og’ish burchaklari.
6. Har xil sharlar uchun yuqoridagi tajribalar bajariladi va o’lchash natijalari jadvalga yoziladi.
7. Sharlarning massasi va tezlikning qiymatlarini 7 formulaga qo’yib, impulsning saqlanish qonuni tekshiriladi.
/Izoh. Yuqoridagi tajribalarni noelastik to’qnashishlar uchun ham amalga oshirish mumkin. Buning uchun sharlar maxsus press forma yordamida plastilindan tayyorlanadi/.


Sinov savollari
1. Impuls deb nimaga aytiladi va uning saqlanish qonunini tushintiring.
2. Elastik va noelastik to’qnashishlar nima? Bu to’qnashishlar uchun impusning saqlanish qonunini yozing.
3. 1 va 2 formulalarning o’zaro bog’lanishini tushuntiring.
4. Ishning bajarilish tartibini tushuntiring.

№	m1, kg	m2, kg	ℓ, m

6-laboratoriya ishi