№1-laboratoriya mashg’uloti

Diskret o’zgaruvchilar va sonlarni formatlash 
Mathcadda diskret o’zgaruvchilar deganda sikl operatorini tushunish kerak. Bunday 
o’zgaruvchilar ma’lum qadam bilan o’suvchi yoki kamayuvchi sonlarni ketma-ket qabul qiladi. 
Masalan: 
4-rasm. Hsoblashlarda foydalanuvchi funksiyasini tuzish. 
x:=0…5. Bu shuni bildiradiki bu o’zgaruvchi qiymati qator bir necha qiymatlardir, ya’ni 
x=0,1,2,3,4,5. 
x:=1,1.1..5. Bunda 1 – birinchi sonni, 1,1 – ikkinchi sonni, 5 - oхirgi sonni bildiradi. 
x:=A,A+B..B. Bunda A – birinchi, A+B – ikkinchi, B - oхirgi sonni bildiradi. 
Izoh! O’zgaruvchi diapazonini ko’rsatishda ikki nuqta o’rniga klaviaturadan (;) nuqta 
vergul kiritiladi yoki Matrix (Matritsa) panelidan Range Variable (Diskret o’zgaruvchi) tugmasi 
bosiladi. Hisoblangan qiymatni chiqarish uchun esa o’zgaruvchi va tenglik belgisini kiritish 
kifoya. Natijada o’zgaruvchi qiymati ketma-ket jadvalda chiqadi. Masalan, x:=0..5 deb yozib, 
keyin x= kiritish kerak. 
Foydalanuvchi funksiyaning uning argumentiga mos qiymatlarini hisoblab chiqarish va bu 
qiymatlarni jadval yoki grafik ko’rinishda tasvirlashda diskret o’zgaruvchilardan foydalanish 
bo’lgan qiymatlarida hisoblash kerak bo’lsa, u holda quyidagi kiritishni amalga oshirish kerak: 
ob. 
Sonlarni formatlash.
Odatda Mathcad 20 belgi aniqligigacha matematik ifodalarni 
hisoblaydi. Hisoblash natijalarini kerakli formatga o’zgartirish uchun sichqoncha ko’rsatgichini 
sonli hisob chiqadigan joyga keltirib, ikki marta tez-tez bosish kerak. Natijada sonlarni 
formatlash natijasi Result Format oynasi paydo bo’ladi. Sonlarni formatlash quyidagilardir: 
• General (Asosiy) – o’z holida qabul qilish. Son eksponenцial ko’rinishda tasvilanadi. 
• Decimal (O’nlik) – o’nlik qo’zg’aluvchan nuqta ko’rinishda tasvirlanuvchi son (masalan, 
12.5564). 
• Skientific (Ilmiy) – son faqat darajada tasvirlanadi (masalan, 1.22*105 ). 
• Engeneering (muхandislik) – sonning darajasi faqat 3 ga karrali qilinib tasvirlanadi 
(masalan, 1.22*106). 

---

• Fraction (Kasr) – son to’g’ri yoki noto’g’ri kasr ko’rinishida tasvirlanadi. 
5-rasm.Sonlarni formatlash va qiymatlarni har хil formada tasvirlash.