SIQILGAN VA SUYULTIRILGAN GAZLAR SOLINGAN YUQORI BOSIMLI BALONLARDA FOYDALANILGANDA XAVFSIZLIK QOIDALARI
Kislorod, vodorod, azot kabi gazlar ballonlarida siqilgan holda, uglekislota, ammiak xlor serevodorod kabi gazlar esa suyultirilgan holda, atsetilen esa eritma holda bo`ladi. Atsetilen balloni g`ovak ko`mir va erituvchi (atsiton) bilan to`ldirilgan bo`ladi.
Suyultirilgan va eritilgan gazlar solingan ballonlar siqilgan gazlar to`ldirilgan ballonlarga nisbatan pastroq, haroratlarda ham portlab ketishi mumkin bo`lgani uchun, ular bilan juda ehtiyotlik bilan muomala qilish kerak.
Barcha gaz ballonlarida himoya qalpoqchasi bo`lishi, zaharli gazlar solingan ballonlarning shtutserlari esa qo`shimcha yopqich (zaglushka) bilan jihozlangan bo`lishi shart. Yonuvchi gazlar (masalan, vodorod) solinadigan ballonlarning shtutseri chap rezbali qilib ishlanadi. Bundan maqsad xatolik natijasida ularga kislorod quyib yubormaslik, yoki aksincha kislorod balloniga yonuvchi gaz quyib yubormaslikdir. Barcha gaz ballonlari o`zining bo`yaladigan rangiga, markirovakasi (belbog` rangi) va saqlanadigan gaz nomi ko`rsatilgan yozuvga ega bo`lishi kerak. Ballonlar ma`lum muddat ishlatilgandan so`ng, keyinchalik ishlatishga yaroqli ekanligi sinab ko`riladi va mahxsus belgilar qo`yiladi. Sinov muddati o`tib ketgan ballonlarni ishlatish qat`iyan mumkin emas.
Ballonlar quyidagi sabablarga ko`ra portlab ketishi mumkin.
Quyosh nuri, ochiq alanga, isitish manba`larining ta`siri natijasida;
Ballonlarning qattiq jismga urilishi yoki ularni urish;
Kislorod ballonlarining yog`, moy va boshqa organik moddalar bilan ifloslanishi.
Ballonlar isitish manba`laridan (radiatorlardan) 1 metr, gorelka, plitka kabilardan 1,5 metr uzoqlikda, quyosh nurlarining tik tushushidan himoyalangan, yiqilib tushmaydigan qilib qotirilgan holda saqlanishi kerak.
Ballonlardagi gazlardan ana shu gaz uchun mo`ljallangan va tegishli rangga bo`yalgan redukturlar yordamidagina foydalanish mumkin. Reduktorlarning monometrlari bir yilda bir marta tekshiruvdan o`tkaziladi. Reduktorlarning ximoya klapani qabul qilingan xajm uchun lozim bo`lgan maksimal ishchi bosimga rostlangan bo`lishi kerak.
Ballonning ventilini ochayotganda turli kalit yoki boshqa moslamalardan foydalnmaslikka harakat qilish kerak. Agar foydalanishga to`g`ri kelsa nihoyatda ehtiyotlik bilan katta kuch ishlatmay harakat qilish darkor, aks holda ventilning moxovigi uzilib ketishi, rezbani buzib yuborib ballonning portlab ketishi oqibatlarigacha olib kelishi mumkin.
Yong`inga qarshi choralar
Agar engil alangalanadigan suyuqlik xonada to`kilib ketsa, darhol xonadagi gaz gorelkalarini, elektr isitgichlarini o`chirish va eshikni yopish, deraza va darchalarni ochib xonani shamollatish kerak. Suyuqlikni yig`ib olish mumkin bo`lsa, darhol latta yoki sochiq yordamida shimdirib uni devori baland idishga siqib yig`ish, keyin qopqog`i yopiladigan idishga ag`darish kerak. Xonani shamollatishni to`kilgan suyuqlik hidi tugagandan so`ngina to`xtatish kerak.
Ko`ylak, xalat, shim kabi kiyim-bosh yonib ketsa:
Yugirmay-chopmay alangani odeyalo, kigiz-namat, pal`to kabilar bilan o`rab o`chirish kerak;
Yonayotgan odam yugursa, qochsa uni ushlab yuqorida qayd qilingan choralarni qilish kerak.
Barcha laboratoriyalarda qumli yashchik, kigiz, odeyalo ishga yaroqli o`t o`chirgichlar va boshqa o`t o`chirish vositalari ko`rinadigan erlarda turish kerak.
Agar binoga o`t ketsa darhol o`t o`chirish komandasini chaqirish va ular kelgunga qadar, bor kuch va vositalarni ishga solib o`tni o`chirishga kirishish kerak.
