1-Lektsiya Organikaliq ximiya pánine kirisiw. Organik zatlardi úyreniwdegi dáslepki teoriyalar. Organik birikpelerdiń tiykarǵı túrleri (klassifikatsiyalaniwi). Organikaliq zatlardiń shiyki zat dárekleri

Organikaliq birikpelerdiń tiykarǵıi ximiyaliq reaktsiya túrleri
1.Orin almasiw C₆H₆+Cl₂ C₆H₅Cl+HCl
2.Birigiw C₂H₄+H₂O C₂H₅OH
3.Tarqaliw CH₃-CH₂-Br CH₂=CH₂+HBr
4.Polimerleniw C₂H₄ (-CH2-CH2-)n toyinbaǵan uglevodorodlar ushin tán
5.Polikondensatsiya- eki yamasa birneshe funktsional gruppa tutqan tómen molekulali birikpelerdiń - polimerlerdiń payda boliw reaktsiyasi.
Polimerleniw –bul bir túrdegi molekulalardiń izbe-iz birigiwi hám joqari molekulalardi payda bolıwı.
Reaktsiyaǵa kirisip atirǵan molekuladaǵı kovalent baylanistiń úziliw jaǵdayina qaray organik reaktsiyalar eki túrli mexanizmde júredi
1.Gomolitik (radikal) mexanizm
2.Geterolitik(ionli) mexanizm
Gomolitik reakciyani - gomolitik u’ziliw yamasa radikal mexanizm dep aytiladi.Bunda baylanis payda etken electron jubi dál ortasinan bólinedi. Nátiyjede erkin bos valentli yamasa taq electron bar bólekshe payda boladi.
Geterolitik reakciya- ionli mexanizm yamasa geterolitik reakciya dep aytiladi.Bunday baylanis payda etetuǵin electron juplari tek ortadan bólinbeydi.Baylanis u’zilgende uliwma electron jubi bir atomda qaladi hám kation anion payda boladi. Nátiyjede organikaliq kationlar hám anionlar payda boliwina alip keledi.


Nukleofil reagent jańa baylanis paya boliwi ushin elektron jubın beredi.
«nukleofil»- sózi grekshe “kation jaqsi kóriwshi” degen mánisti ańlatadi.
1960-jillarda organik zatlardiń IUPAC (International Union of Pure Applied Chemistry) yamasa IYuPAK (sap ham ámeliy ximiya xaliq araliq shólkemi)komissiyasi tárepinen islep shiǵarilǵan jańa nomenklaturası anıqlandı
Organikalıq birikpelerde eń kóp ushraytuǵın ximiyalıq baylanısıw biraz poliyarlanǵan kovalent baylanısıw bolıp tabıladı. Bul baylanısıw elektron bultlardıń óz-ara qaplaniliwi nátiyjesinde payda boladı. Kovalent baylanısıwlar bir-birinen óz
Poliyarliǵı menen parıq etedi.

1931- jılda Amerikaliq ximik alımı L. Poling tárepinen atom orbitallardıń gibridlaniwi halati aniqladi. Organik birikpelerde uglerod atomi 3 qıylı sp3-, sp2- hám sp- gibridlaniw jaǵdayıda bolıwı múmkin.