1. Ma’lumotlarni normallashtirish Normal formalar

To‘rtinci normal forma:
Beshinchi normal formaning (5NF) xususiy holi bo‘lib, to‘liq dekompozitsiyasi ikkita proyeksiyasiga birlashmagan bo‘lishi shart.
4NF va 5NF larda nafaqat funksional bog‘lanish, balki yana jadval maydonlari orasidagi ko‘pqiymatli bog‘lanish ham hisob- ga olinadi.
Normallashtirish protsedurasi

Normallashtirish — bu ma’lumotlarni yangilanishda, qo‘shishda va o‘chirishda jadvallarni bir nechtaga bo‘lishdir.
Normallashtirish jadvallarni barcha dekompozitsiyalari bilan ketma-ket almashtirish jarayoni bo‘lib, bu almashtirish jadval- larning barcha dekompozitsiyalari 5NF da joylashmaguncha davom etadi. Amaliyotda esa jadvallarni BKNF ga keltirish kifoya va katta kafolat bilan aytish mumkinki, ular 5NF da joy- lashadi.


Jadvallarni BKNF ga o‘tkazish protsedurasi
Bu protsedura, ixtiyoriy jadvalda yagona funksional bog‘liq- liklar K->F ko‘rinishda bo‘lishga asoslanadi, bunda K — dast- labki kalit, F — esa boshqa maydon. Shuni inobatga olish kerakki, bu dastlabki kalit ta’rifidan kelib chiqadi, yani K->F bog‘lanish berilgan jadvalning barcha maydonlari uchun bajari- ladi. “Bir joyda bir fakt” degani boshqa funksional bog‘liqliklar hech qanday kuchga ega emas degan ma’noni bildiradi. Normallashtirishdan maqsad K->F ko‘rinishdagi bog‘lanishdan tashqari boshqa bog‘lanishlardan voz kechishdir.
Agar normallashtirish vaqtida birlamchi (tashqi) kalitlar kodlarini boshlang‘ich kalitlarnikiga almashtirilsa, u holda quyidagi ikki holni ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi:
1.Jadval birinchi tarkibli kalit ko‘rinishida bo‘lsin, aytaylik: K1,K2. Bundan tashqari, bu kalitning biror qismiga, masalan, K2 funksional bog‘liq, lekin to‘la kalitga bog‘liq bo‘lmagan F maydonni o‘z ichiga olsin. Bu holda K2 va F(K2—birlamchi kalit) ni o‘z ichiga oluvchi boshqa jadval tashkil qilish taklif eti- ladi va boshlang‘ich jadvaldan F o‘chiriladi:
T(K1,K2,F), birlamchi kalit (K1,K2), FZ K2->Fni
T1(K1,K2), birlamchi kalit (K1,K2)
va T2(K2,F), birlamchi kalit K2ga almashtirilsin.
2.Jadval birlamchi (mumkin bo‘gan) K kalitga ega, bu kalit F1 maydonning mumkin bo‘lmagan kaliti, F1 maydon esa albatta Kga funksional jihatdan bog‘liq va boshqa kalitsiz F2 maydoni esa F1ga funksional jihatdan bog‘liq. Bu yerda yechim, aslida, avvalgining o‘zi — F1 va F2 ni o‘zida aks ettirgan boshqa jadval shakllantiriladi, boshlang‘ich kalit bilan F1 va F2 maydonlari boshlang‘ich jadvaldan olib tashlanadi:
T(K,F1,F2), birinchi kalit K, FZ F1->F2ni
T1(K,F1), birinchi kalit K,
va T2(F1,F2), birinchi kalit F1ga almashtirilsin.
Berilgan har qanday jadval uchun, ko‘rib chiqilgan qoidalarga asoslangan o‘zgaruvchilarni takrorlab, deyarli barcha holatlarda ko‘p jadvallarni olish mumkin, ular “oxirgi” normal ko‘rinishda (formada) bo‘ladi va shunday qilib, K->F dan farqli bo‘lgan hech qanday funksional bog‘lanishga ega bo‘lmaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Sh. Nazirov, A. Ne’matov, R. Qobulov, N. Mardonova – Ma’lumotlar bazasi TOSHKENT — 2007

http://fayllar.org