Metallar birinchi tur elektr o‘tkazgichlar (elektron o‘tkazgich), ya’ni metallardan elektr toki o‘tganda hech qanday o‘zgarish sodir bo‘lmaydi.
Metallar birinchi tur elektr o‘tkazgichlar (elektron o‘tkazgich), ya’ni metallardan elektr toki o‘tganda hech qanday o‘zgarish sodir bo‘lmaydi.
Metallarning elektr o‘tkazuvchanligi temperatura va qo‘shimchalarga bog‘liq bo‘ladi (temperatura ko‘tarilgan sari elektr o‘tkazuvchanlik kamayadi).
Ba’zi metallar absolyut nolga yaqin temperaturada o‘ta o‘tkazuvchanlik xossasini namoyon qiladi. O‘ta o‘tkazuvchanlik temperatura pasayishi bilan sekin asta emas, balki birdaniga ma’lum kritik temperaturada namoyon bo‘ladi.
Zideman Frans qonuniga muvofiq metallarda issiqlik o‘tkazuvchanlikning elektr o‘tkazuvchanlikka nisbati doimiy kattalik bo‘ladi va metall tabiatiga bog‘liq emas.
Elektr o‘tkazuvchanliklari bo‘yicha metallar: Ag, Cu, Au, Cr, Al, Mg, Fe …qatorida kamayib boradi.
Metallarning elektr o‘tkazuvchanligiga qo‘shimcha komponentlarning bo‘lishi kuchli ta’sir qiladi. Masalan, alyuminiy tarkibida 0,04% Fe bo‘lsa, alyuminiyning elektr o‘tkazuvchanligi 10% ga, agar 0,08% Fe bo‘lsa, elektr o‘tkazuvchanlik keskin kamayadi.
Issiqlik o‘tkazuvchanliklari bo‘yicha metallar quyidagicha kamayib boradi:
Ag, Cu, Au, Zn, Ni, Fe, Pt, Hg …
Metallar orqali issiqlik o‘tishida ham elektronlar ishtirok etadi. Ular kristall panjara ichida harakatlanib issiqlik energiyasini metalning issiq qismidan sovuq qismiga o‘tkazadi.
Metallar o‘ziga xos yaltiroq bolg‘alanuvchan ulardan juda ingichka sim qilib cho‘zish mumkin yoki juda yupqa plastinka olish mumkin. Masalan: 1 g Au dan 300 metrgacha etadigan juda ingichka sim olish mumkin yoki 1 kg Au dan 530 m2 plyonka olinadi. Quyosh nurida bu plyonka yashil rangda tovlanadi va boshqa metallardan nur o‘tkazadigan plyonkalar olib bo‘lmaydi.
Metallar o‘ziga xos yaltiroq bolg‘alanuvchan ulardan juda ingichka sim qilib cho‘zish mumkin yoki juda yupqa plastinka olish mumkin. Masalan: 1 g Au dan 300 metrgacha etadigan juda ingichka sim olish mumkin yoki 1 kg Au dan 530 m2 plyonka olinadi. Quyosh nurida bu plyonka yashil rangda tovlanadi va boshqa metallardan nur o‘tkazadigan plyonkalar olib bo‘lmaydi.
Ko‘pchilik metallar yorug‘likning hamma to‘lqin uzunlikdagi spektrlarini deyarli to‘liq qaytaradilar, buning natijasida ular oq yoki kulrangda bo‘ladi. Faqat ikkita metall mis va oltin muvofiq holda yashil va havoranglarni yutadi (boshqa to‘lqin uzunlikdagi nurlarga nisbatan ) shuning uchun mis-qizil, oltin esa sariq rangda bo‘ladi.
Davriy jadvalda metalmaslar bilan metallar orasida joylashgan ayrim elementlar, masalan: B, Si, Ge, As, Sb, Se va Te lar xarakterli metallik yaltiroqlikka ega, biroq ularning kristallik strukturalari metallarnikidan farq qiladi (yarim metallar). Ularning hammasi yarim o‘tkazgichlardir. Ularning elektr o‘tkazuvchanliklari ulardagi elektronlardan faqat bir qismi harakatchan elektronlari hisobiga yuzaga keladi.
Metallar turlari xil xossalariga asoslanib klassifikatsiyalanadilar.
Masalan, metallar zichliklariga ko‘ra shartli ravishda 2 guruhga bo‘linadilar:
zichligi 5 dan kam <5g/sm3 bo‘lganlari engil metallar.
zichligi 5 dan yuqori >5g/sm3 bo‘lganlari og‘ir metallar.
Eng engil metall litiydir (=0,53g/sm3 ) va eng og‘ir metall osmiydir (=22,6 g/sm3 ) u suvdan 22,6 marta og‘ir. Suyuqlanish temperaturalariga qarab oson suyuqlanuvchan va qiyin suyuqlanuvchan metallarga bo‘linadilar. tc<10000C bo‘lsa oson suyuqlanuvchan, tc >10000C bo‘lsa qiyin suyuklanuvchan deyiladi.
