1-Ma’ruza Mavzu: Kiberxavfsizlikning asosiy tushunchalari: Reja

4.Axborot xavfsizligini ta’minlash darajalari (huquqiy, tashkiliy, texnik) 
kontekstga bog‘liq holda tizim tushunchasi
Kiberxavfsizlikni fundamental atamalarini aniqlashda turli yondashuvlar 
mavjud. Xususan, CSEC2017 JTF manbasida kiberxavfsizlikning quyidagi 6 ta 
atamasi keltirilgan: 
Konfidensiallik
- axborot yoki uni eltuvchisining shunday holatiki, undan 
ruxsatsiz tanishishning yoki nusxalashning oldi olingan bo‘ladi. Konfidensiallik 
axborotni ruxsatsiz “o‘qish”dan himoyalash bilan shug‘ullanadi.
Yaxlitlik 
- axborotning buzilmagan ko‘rinishida (axborotning qandaydir qayd 
etilgan holatiga nisbatan o‘zgarmagan shaklda) mavjud bo‘lishi ifodalangan 
xususiyati. Yaxlitlik axborotni ruxsatsiz “yozish”dan (ya’ni, axborotni 
o‘zgartirishdan) himoyalash yoki kamida o‘zgartirilganligini aniqlash bilan 
shug‘ullanadi.
Foydalanuvchanlik 
- avtorizatsiyalangan mantiqiy obyekt so‘rovi bo‘yicha 
axborotning tayyorlik va foydalanuvchanlik holatida bo‘lishi xususiyati. 
Foydalanuvchanlik axborotni (yoki tizimni) ruxsatsiz “bajarmaslik”dan himoyalash 
bilan shug‘ullanadi.
Risk -
potensial foyda yoki zarar bo‘lib, umumiy holda har qanday vaziyatga 
biror bir hodisani yuzaga kelish ehtimoli qo‘shilganida risk paydo bo‘ladi. ISO 
“risk:- bu noaniqlikning maqsadlarga ta’siri” sifatida ta’rif bergan. 

---

Masalan, universitetga o‘qishga kirish jarayonini ko‘raylik. Umumiy holda 
bu jarayonni o‘zi risk hisoblanmaydi. Faqatgina abituriyent hujjatlarini va kirish 
imtihonlarini topshirganida, u o‘qishga kirishi yoki kira olmasligi mumkin. Bu o‘z 
navbatida qabul qilinish yoki qabul qilinmaslik riskini yuzaga kelishiga sabab 
bo‘ladi. 
Kiberxavfsizlikda yoki axborot xavfsizligida risklarga salbiy ko‘rinishda 
qaraladi.