1-ma’ruza: texnik ijodkorlik va dizayn fanining mohiyati va vazifalari

^1-MA’RUZA: TEXNIK IJODKORLIK VA DIZAYN FANINING MOHIYATI VA VAZIFALARI

“Har kimga ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi,madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi.Davlat jamiyatning madaniy, ilmiy va texnikaviy rivojlanishiga g‘amxo‘rlik qiladi”.

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 42-modda

Jahon ta’lim tizimidagi islohotlar hamda qadriyatlarning o‘zgarishi pedagogik jarayonlarga innovatsion yondashuv va texnologiyalarni faol joriy etishni taqozo etmoqda. Ta’lim jarayoniga tatbiq etilayotgan innovatsiyalar samarasi o‘qituvchining kasbiy-pedagogik ijodkorligi xarakteri va uning rivojlanganligi darajasiga bevosita bog‘liq. Sarbon deklaratsiyasi (Sorbonne Declaration), Ta’lim barcha uchun (Education For All (EFA)), Ming yillik rivojlanish maqsadlari (Millennium Development Goals (MDGs)), Jahon ta’lim forumi (World Education Forum) va Lissabon Konvensiyalari kompetentli yondashuv asosida malakali ijodkor kadrlar tayyorlashning innovatsion yo‘nalishlarini belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Xususan, Bolonya jarayoni doirasida o‘qitishning faol va interfaol shakllari variativligini ta’minlash, kompetentli yondashuv asosida bo‘lajak texnologiya ta’limi o‘qituvchilarining kasbiy-pedagogik ijodkorligini rivojlantirish muammosini tadqiq etish dolzarb hisoblanadi.

Ijodkor, mustaqil fikrlovchi shaxslarni tarbiyalash vazifalari avvalo umumiy o‘rta ta’lim tizimida amalga oshiriladi. Biroq, ta’lim va tarbiya amaliyotida o‘quvchilar ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish ta’limiy texnologiyalarning tarkibiy qismi sifatida amalga oshirilmasdan, bu borada funksional yondoshuv ustunlik qilmoqda. Ba’zi pedagoglar o‘quv-ijodiy faoliyatga nisbatan ijobiy motivlarga e’tiborni qaratsa, boshqalari intellektual sifatlarni, o‘quvchining mustaqil ijodiy faoliyatini tashkillashtirishga asosiy e’tiborni qaratmoqdalar. Uzluksiz ta’lim tizimida har tomonlama etuk, ijodkor shaxsni tarbiyalash, o‘quvchini uzluksiz rivojlantirish uchun ta’lim-tarbiya jarayonining barcha bosqichlarida pedagogik tizimning tarkibiy qismlari o‘zaro aloqadorligi, muvofiqligi hamda istiqbolga yo‘naltirilganligini ta’minlashni taqozo etadi
Texnik ijodkorlik va dizayn fani o‘quvchilar texnik ijodkorligini rivojlantirishning ijtimoiy-pedagogik muammolari, texnik ijodkorlik faoliyatining tashkiliy asoslari, ixtiro, kashfiyot, ratsionalizatorlik takliflari va patent axboroti, texnik ijodkorlik masalalarini echish metodlari, dizayn va modellashtirish, dizayn asoslari, texnik modellashtirish va konstruktsiyalash, o‘quvchilar texnik ijodkorligi faoliyatiga rahbarlik qilish, sinfdan va maktabdan tashqari muassasalarda texnik ijodkorlik faoliyatini tashkil qilish, o‘quvchilar texnik ijodkorligini rivojlantirish metodlariga oid mavzular yoritilib, bilim berish ko‘zda tutilgan.
Ushbu fanning maqsadi –o‘quvchilar texnik ijodkorligining asosiy mohiyati, uning o‘ziga xos xususiyatlari, kashfiyot, ixtirochilik, ratsionalizatorlik takliflari, ilmiy texnik va patent axborotlari, ijodiy metodlari. Texnik ob’ektlarni loyihalash va tayyorlash, oddiy texnik ob’ektlarni konstruktsiyalash va modellashtirish (avtomobil, kema, samolet, qishloq xo‘jaligi va x.k.). sinf va maktabdan tashqari olib boriladigan ishlarni tashkil etish to‘g‘risida bilim berish.
Ushbu fanning vazifasi –xozirgi ishlab chiqarishning asosiy tarmoqlarida tipik mashinalar, mexanizmlar, apparatlar va asboblarning tuzilishi hamda ishlash printsiplari shuningdek ulardan amalda foydalanish, asosiy materiallar eng tipik, texnologik jarayonlarni bilish.