1 Мавзу: Экспериментал психологиянинг предмети

QILISH. 
R e j a : 
1. Dastlabki natijalarni taqsimlash. 
2. Tadqiqot natijalarini guruhlarga ajratish 
3. Markaziy an`analar o`lchovi. 
4. O`zgaruvchanlik o`lchovlari. 
5. O`zaro aloqalar o`lchovi. 
Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:

Guruhlashtirish- x o`zgaruvchining bir nechta qiymatini bitta umumiy 
razryadga birlashtirish; 

Mediana-o`lchov shkalasining teng yarmida joylashgan nuqtasi; 

Korrellyatsiya koeffitsienti ikkita o`zgaruvchi o`rtasidagi o`zaro bog`liqlik; 

O`rtacha kvadratik chetlashish-natijaning o`rtacha arifmetik qiymatdan qanday 
darajada taqsimlanganligi; 

O`rtacha arifmetik qiymat-psixologik tadqiqot natijalarining barchasi uchun 
umumiy bo`lgan o`rtacha ko`rsatkich; 

Tanlanma-tajribada qayd etilgan o`zgaruvchilar hajmi.
Tadqiqot natijalarini tahlil qilishda qanday usullardan
? 

---

16
foydalaniladi?
Eksperimental tadqiqot natijalarini ma`lum bir statistik metodlar orqali 
tavsiflanishi mumkin. Har bir holatda qaysi statistik metoddan foydalanish 
qo`llaniladigan o`lchov shkalasi tipiga bog`liq bo`ladi.
Birinchi navbatda natijalarni taqsimlash tushunchasi mohiyatini ochib berish 
kerak. Tasavvur qiling: juda ko`p tekshiriluvchilarga 20 ta vazifani echish 
topshirilgan. Natijalar “echdi”, “echmadi” tarzida ajratiladi. Tekshiriluvchidan faqat 
ayrimlarigina 20 ta vazifaning hammasini echishsa, ayrimlari esa 1 ta ham echa 
olmaydilar. Natijalarni tahlil qilish avvalo 1 ta vazifa echganlarni, keyin 2 ta, so`ngra 
3 ta va hokazo ajratishdan boshlanadi.
Vazifani to`g`ri echgan kishilar sonini bildiruvchi hajm chastota deb ataladi va 
f bilan belgilanadi. Olingan chastotalar yig`indisi dastlabki natijalarni taqsimlanishini 
tashkil etadi. (bizning misolimizda vazifani to`g`ri echgan kishilar soni).
Eksperimental tadqiqotlarda tanlanma tushunchasi ham qo`llaniladi. Tanlanma 
eksperimentda qayd etilgan o`zgaruvchilar hajmini bildirib, N bilan belgilanadi.
Agar 10 kishiga 15 tadan topshiriq berilgan bo`lsa, u holda Nq10 x 15 q 150 
bo`ladi.
Quyidagi misol bilan tanishib chiqaylik. Bir xil yoshda bo`lgan 1000 ta 
o`smirlar (500 ta o`g`il bolalar, 500 ta qiz bolalar) bilan qaysi janrdagi adabiy 
asarlarni sevib o`qishlarini aniqlash maqsadida so`rovnoma o`tkazilgan. Ular faqat 
bittadan janrni tanlashi kerak. Natijalar quyidagicha hisoblanadi va jadval shaklida 
ifodalanadi. O`smirlar tomonidan asar janrini tanlash chastotasi (f).