1 Мавзу: Экспериментал психологиянинг предмети

? 
? 

---

50
bu erda T
r
- reaktsiya vaqti, t
nn
-sensor -pertseptiv jarayon vaqti, t
pr
-baholash va qaror 
qabul qilish vaqti, td - harakat javobi vaqti. Ma`lumki. reaktsiya vaqti funktsional 
tizimlar holatiga va tashqi sharoitlarga bog`liq bo`ladi.
Ixtiyoriy reaktsiyalarni o`rganish psixodiagnostik ahamiyatga ega bo`lib, 
insonning turli faoliyatlari mexanizmi va tarkibini o`rganishda keng foydalanishi 
mumkin. 
Harakatlar tizimidagi biror bo`g`inning amalga oshirilmasligi faoliyat 
natijasiga qanday ta`sir ko`rsatadi? 
Faoliyat tarkibida ish-harakat (deystvie) alohida ajratib ko`rsatiladi. Ish-
harakat, deb muayyan oddiy bir vazifani bajarishga yo`naltirilgan nisbatan 
tugallangan faoliyat elementiga aytiladi. Faoliyat elementi sifatida u sa`i-harakat va 
harakatlarda namoyon bo`ladi. Operatsiya (jarayon) - texnologik jarayonning tarkibiy 
qismidir.
Operatsiya texnologik jarayonning talabiga ko`ra bir necha ish-harakatdan 
tashkil topishi ham mumkin. Bajariladigan ish-harakatlar mexnat predmeti, quroli va 
sharoitlariga adekvat ya`ni mos bo`lishi kerak. Harakatlar tarkibi makro- va mikro- 
harakatlardan iborat bo`lishi mumkin.
B.G.Anan’ev odamni faoliyat sub`ekti sifatida tahlil qilar ekan, faollikning 4 ta 
darajasini ajratib ko`rsatadi: 
1-yaxlit faoliyat darajasi; 
2-alohida faoliyat akti darajasi; 
3-makro harakatlar darajasi; 
4-mikro harakatlar darajasi. 
Psixomotor xususiyatlarni ko`p qirrali va ko`p darajali ekanligini o`rganish 
metodlarining amaliy qiymati mehnat sub`ekti sifatida odamning faoliyat va muloqat 
jarayonidagi o`rnini o`rganish bilan belgilanadi. Psixomotor xususiyatlarning yoshga 
bog`liq holda rivojlanishi pedagogik ta`sirni jismoniy, aqliy va ahloqiy tarbiyaning 
yaxlitligi tamoyiliga rioya qilib tashkil etishni taqozo etadi. 
Tarixiy taraqqiyotning barcha bosqichlarida insonning asosiy faoliyati mehnat 
hisoblangan. Mehnat faoliyatida esa qo`lning murakkab harakatlarining o`rni 
beqiyosdir. 
So`nggi yillarda psixologiyada insonning bilish va ijro etish faoliyatlarini 
o`rganish maqsadida mikrotuzilmalarni o`rganish metodidan keng foydalanilmokda. 
Mikrotuzilmalar tamoyiliga ko`ra har qanday istalgan bir faoliyat, kichik vaqt 
oralig`ida bajariladigan va o`lchash imkoniyati mavjud bo`lgan harakatlardan tashkil 
topadi.
Nafis sensomotor faoliyatlar mutloq va farq qilish chegarasini aniqlash 
metodlarini bilishni taqozo etadi.