1-mavzu: falsafaning fan va dunyoqarashga doir mohiyati

Mifologik dunyoqarash. «Mif» tushunchasi yunoncha mythos so`zidan kelib chiqqan bo`lib, afsona, rivoyat degan ma`noni anglatadi. Mif – bu turli xalqlarning dunyoning kelib chiqishi, tabiat hodisalari, fantastik mavjudotlar, xudolar va qahramonlarning ishlari haqidagi tasavvurini ifodalovchi muayyan tarzda tizimga solingan dunyoqarashdir.
Mifda bilimlar, diniy e`tiqodlar, ma`naviy madaniyatning turli elementlari, san`at, ijtimoiy hayot kurtaklari birlashgan bo`lib, shu tariqa ibtidoiy odamlar dunyoqarashi ma`lum darajada tartibga kelgan, ularning dunyo haqidagi qarashlari esa muayyan tizimga solingan. Mazkur tizimga solishning muhim shakllari epos, ertaklar, afsonalar, rivoyatlar bo`lib, miflar avvalo ular orqali ifodalanadi. SHu tariqa to`plangan bilimlar va tajriba keyingi avlodlarga o`tishi ham ta`minlanadi.
Mifologik dunyoqarashning o`ziga xos xususiyati shundan iboratki, bu oddiy rivoyat, biron-bir voqea haqidagi hikoya emas, balki og`zaki «muqaddas» matnning arxaik ongdagi voqea-hodisalarga, insonga va u yashayotgan dunyoga ta`sir ko`rsatuvchi muayyan borliq sifatidagi in`ikosidir. Mif, insoniyat tarixining ilk bosqichlarida, odamlar xulq-atvori va o`zaro munosabatlarini tartibga solish funktsiyasini bajargan, chunki unda axloqiy qarashlar, insonning borliqqa estetik munosabati o`z ifodasini topgan. Mifologiyaga shu narsa xoski, unda hamma narsa bir, yaxlit, ajralmasdir; tabiat narsalari va hodisalari inson bilan ayni bir qonunlarga muvofiq yashaydi, inson bilan bir xil sezgilar, istaklar, mayllarga ega bo`ladi.
SHunday qilib, mif kimningdir uydirmasi yoki «o`tmish sarqiti» emas, balki shunday bir o`ziga xos tilki, inson uning yordamida qadim vaqtlardanoq dunyoni tavsiflagan, o`zining o`sib borayotgan tarqoq bilimlarini umumlashtirgan, talqin qilgan, tasniflagan va muayyan tizimga solgan.
Mifda ota, oqsoqol hukmi va qaror topgan an`analar ayniqsa muhim rol o`ynaydi. Rivoyat va uning mazmuniga nisbatan bunday munosabat zamirida e`tiqod, borliqni bevosita, emotsional idrok etish yotadi. Mifologik dunyoqarash dunyoni yaxlit tushunish bo`lib, unda shubhaga o`rin yo`qdir.
Mifologiya (miflar majmui sifatida) qadimgi odamlar dunyoqarashi bilangina uzviy bog`liq emas. Oddiy ongda yashaydigan din, falsafa, siyosat, san`atda aniq-ravshan yoki pardalangan ko`rinishda mavjud bo`lgan miflar bugungi kunda ham (kim uchundir ko`proq, kim uchundir kamroq darajada) odamlar hayoti va ijodida faol rol o`ynab, har qanday inson dunyoqarashining tarkibiy qismi bo`lib qolmoqda. Jamiyatning axborotlashuvi jadal sur`atlarda o`sib borayotgan sharoitda mif televidenie, radio, vaqtli matbuot, hozirgi saylov texnologiyalari vositasida ba`zan ijtimoiy ong bilan manipulyatsiya qilish, oldindan belgilangan jamoatchilik fikrini shakllantirish vositasi sifatida qo`llanilmoqda.