1-Mavzu: Faning rivojlanish tarixi Payvandlash

Kislorod. Yuqoridagi ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, gorelka yonuvchi gazni kislorod bilan ma’lum nisbatda aralashtiriladi, bu aralashma havoda yoqilgandagina yuqori temperatura beruvchi alanga olinadi. Ma’lumki, kislorod oddiy sharoitda rangsiz va hidsiz gaz bo‘lib, havodan bir oz og‘ir. Sanoatda esa texnikaviy kislorodni asosan, havodan olinadi. Buning uchun havoni maxsus qurilmalardan o‘tkazib, uni changlardan, uglerod (II) – oksiddan tozalab quritilgach, kompressorlarda 6-180 kG/sm² azotdan ularni qaynash temperaturalari (kislorodniki – 183⁰ S bo‘lsa, azotniki 196⁰ S) tafovutlari hisobiga ajratiladi. 
Atmosfera bosimidagi kislorod – 183⁰S temperaturada havo rang, oson bug‘lanuvchan suyuqlikka aylanadi, bunda uning hajmi 860 marta kamayadi, agar bu suyuqlikni qizdirsak, u yana gazga aylanadi.
Gaz holatidagi texnikaviy kislorod 40 litrli maxsus po‘lat ballonlarda 150-165 atm bosimda saqlanadi.
Gazaviy payvandlashda foydalaniladigan chokbop simlar va flyuslar
Yuqoridagi § lardan ma’lumki, payvand simlar tarkibi payvandlanadigan metallning ximiyaviy tarkibiga yaqin olinadi.
Quyidagi jadvalda uglerodli po‘latlarni payvandlashda qo‘llaniladigan chokbop simning markalaridan ba’zilari keltirilgan.
CHokbop simlar yuzasida zang, bo‘yoq kabi iflosliklar bo‘lmay, tekis va toza bo‘lishi kerak. CHokbop simlarning diametri payvandlanadigan buyum qalinligiga va payvandlash usuliga ko‘ra belgilanadi.
Flyuslar. Mis, alyuminiy, magniy elementlari va ularning qotishmalarini payvandlashda havo muhitida yoki oksidlovchi payvandlash alangasida payvandlashda metall kislorod bilan shiddatli ravishda reaksiyaga kirishadi. Natijada, bu elementlarni o‘ziga nisbatan yuqoriroq temperaturada eriydigan oksidlar hosil bo‘lishi sababli payvandlashda suyuqlangan metall tomchilarini yupqa parda bilan cho‘lg‘ab, bu zarralarning o‘zaro birikishiga ancha halaqit beradi. SHuning uchun suyulantirilgan metalni oksidlanishdan va hosil bo‘luvchi oksidlardan ajratish maqsadida flyuslardan (kukunlar yoki pastalar ko‘rinishida) foydalaniladi. Payvandlashda flyuks oksidlar bilan ximiyaviy birikmalar berib, oson eruvchi shlak hosil etib, metall sirtiga ko‘tarilib, metall vannasini oksidlanishdan saqlaydi. SHunday qilib, flyuks suyuqlantirilgan metalni oksidlardan tozalab chok sifatini oshiradi. Flyuslarning tarkibi payvandlanadigan metall tarkibiga va payvandlash usuliga ko‘ra belgilanadi. Flyus sifatida quruq bo‘ra, bor kislotasi, kremniy kislotasi va qator boshqa moddalardan foydalaniladi.