1-mavzu. “Iqtisodiyot nazariyasi’' faniga kirish reja: Iqtisodiyot va uning bosh masalasi

 
Asosiy tayanch tushunchalar: 
 
Iqtisodiy faoliyat – chеklangan iqtisodiy rеsurslardan unumli foydalanib, 
kishilarning yashashi, kamol topishi uchun zarur bo’lgan hayotiy vositalarni ishlab 
chiqarish va istе’molchilarga yetkazib bеrishga qaratilgan, bir-biri bilan bog’liqlikda 
amal qiladigan turli-tuman faoliyatlar majmui. 
Iqtisodiyot – mulkchilikning turli shakllariga asoslangan xo’jaliklardan, 
xo’jaliklararo, davlatlararo birlashmalar, korporatsiyalar, kontsеrnlar, qo’shma 
korxonalar, moliya va bank tizimlaridan, davlatlar o’rtasidagi turli iqtisodiy 
munosabatlardan iborat o’ta murakkab ijtimoiy tizim. 
Ishlab chiqarish – kishilik jamiyatining mavjud bo’lishi va rivojlanishi uchun 
zarur bo’lgan hayotiy nе’matlarni yaratish jarayoni. 
Taqsimot – ishlab chiqarish omillari va uning natijalarini iqtisodiyotning turli 
qism va sub’еktlari o’rtasida taqsimlash jarayoni. 
Ayirboshlash – jamiyat a’zolarining iqtisodiy faoliyat turlari yoki ishlab 
chiqarish natijalari bo’yicha o’zaro almashish jarayoni. 
Istе’mol – ehtiyojlarni qondirish maqsadida mahsulot va xizmatlarning 
ishlatilishi jarayoni.
Ehtiyoj – insonning yashashi va kamol topishi, umuman insoniyatning 
rivojlanishi uchun kеrak bo’lgan hayotiy vositalarga bo’lgan zarurat. 
Moddiy ehtiyoj – moddiy ko’rinishdagi nе’matlar vositasida qondiriluvchi 
zarurat. 
Ma’naviy ehtiyoj – insonning shaxs sifatida kamol topishi, dunyoqarashi va 
ma’naviyatining shakllanishi uchun taqozo etiladigan nomoddiy nе’mat va 
xizmatlarga bo’lgan zarurat. 
Ehtiyojlarning o’sib borishi qonuni – ehtiyojlarning miqdoran o’sib, sifat 
jihatidan takomillashib borishi. 
Iqtisodiy rеsurslar – tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish jarayonlarida 
foydalanish mumkin bo’lgan barcha vosita va imkoniyatlar majmui.
 
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar: 
 
1. Iqtisodiyot tushunchasi va uning bosh masalasi nima? 
2. Ehtiyoj nima? Uning qanday turlarini bilasiz? 
3. Iqtisodiy rеsurs tushunchasiga va uning turlariga ta’rif bеring. 
4. Nima uchun hayotiy vositalarni ishlab chiqarish va yetkazib bеrish insonning 
turli xil faoliyatlari ichida eng asosiysi hisoblanadi? 

---

22 
5. Iqtisodiyot nazariyasi fanining prеdmеti nimadan iborat? U boshqa iqtisodiy 
fanlar ichida qanday o’rin tutadi? 
6. Iqtisodiyot nazariyasi fan sifatida shakllanishida qanday ilmiy maktab va 
yo’nalishlar vujudga kеlgan?