1-mavzu. Kirish. Qoraqalpog’iston hududidagi qadimgi civilizatsiya markazlaridan biri. Reja

---

1-mavzu. Kirish. Qoraqalpog’iston hududidagi qadimgi civilizatsiya 
markazlaridan biri. 
Reja: 
1. Qoraqalpog’iston tarixi fanining predmeti,maqsadi,vazifalari va 
ahamiyati. 
2. Janubiy Orol bo’yida qadimgi odamlar yashagan makonlar. 
3. Janubiy Orol bo’yining xo’jaligi va madaniyati. «Avesto»ning tarixiy va 
ma'naviy meros sifatida ahamiyati. 
Adabiyotlar: 
1.Мирзиёев Ш. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан 
бирга қурамиз. Т. «Ўзбекистон», 2017. 
2.Якубов М., Абаев С. «Авесто»-улыўма инсаний қəдирият Н. 2008 
3.Базарбаев Ж., Хожаниязов Ғ., Базарбаев Р. Əййемги Окс дəрьясының 
төмениндеги зардуштлик дининиң излери Н. 2007 
4.Баҳадырова С. Қарақалпақ қандай халық. Т. 2017. 
5.Камалов С., Кощанов Б.А. Проблемы истории ХХ века - 
ӨзРИАҚҚБның «Хабаршы» журналы. 1996 N 2. 
6.Камалов С., Хожаниязов Ғ. Қарақалпақстанда археологиялық 
изертлеўлер ҳəм оның нəтийжелери.//«Еркин Қарақалпақстан» газетасы. 1997-
жыл 7-январь. 
7.Кдырниязов М-Ш, Ягодин В.Н, Мамбетуллаев М.М, Сагдуллаев А.С, 
Кдырниязов О-Ш. История цивилизации Хорезма. Н. 2017. 
8.Мамбетуллаев М., Туребеков М.Қубла Арал бойы халықлары 
тарийхынан Н.1997. 
9.Мaмбетуллаев М., Төребеков М., Юсупов О. Қарақалпақстан тарийхы 
Н. 2010. 
10.Сарыбаев Қ. Қарақалпақстан халықлары тарийхын үйрениў ҳəм 
оқытыўдағы гейпара ойлар. – «Еркин Қарақалпақстан» 24- апрель 1993. 
11.Өзбекстан ҳəм Қарақалпақстан халықлары тарийхы бойынша 
дереклер Н. 1995. 
Qoraqalpog’iston xalqları eng qadimgi xalqlardan bo’lıb, ular jahon 
madaniyatiga o’ziga xos va qaytalanmas tarixıga ega. Xalqımızning tarix varaqlarini 
ochıb ko'rsak, biz undan insonlar uchun, ayniqsa yoshlar uchun suv bilan havo 
qanday kerak bo’lsa, aynan shunday kerak bo’lgan vatanni sevish va dostlık, 
qahramonlık va mehnat sevarlik, insoniylik va odob-axlok, do’stlik va birdamlik, 
rostgo’ylık va mehr- muruvvat, madaniyatlılık va kamtarlik g’oyalarini ko’ramiz. 
Xullas, xalqımızning boy tarixıy tajribasi hozirgi va kelajaktagi ijtimoiy-iqtisodiy, 
siyosiy va madaniy rivojlanish vazıfalarıni to’g’ri belgilash va anıqlashda katta 
ahamiyatga ega. Shuning uchun ham oto-bobolarımız «O’tmishingni bil, hech 

---

bo’lmasa yetti otangni bil» deb nasihat etkan. Bu yoshlar uchun qarz va farz bo’lgan. 
Xalqımızning milliy o’zligini anglash borasıda uning haqıqıy tarixıni, ota-
bobolarımızning meroslarıni bilishga qızıqishı kuchaydi. 
O’zlikni anglash, avvalo o’tmishni o‘rganishtan, tarixga zarurlik sezishdan 
boshlanadı. Haqıyqatında da, o’zini anglab o’tirgan, o’zin tushinip o’tirgan har bir 
odam qanday oilada dunyoga kelgani, o’z avlodlarınıng kimlar bo’lganın, ota-
boboları nimalar bilan mashg’ul bo’lgan va qanday umr surgani o’ylab, bilib olıshga 
harakat etadi. Ularning fazılatlari va merosları bilan maqtanib yashaydi. 
Biz o’tmishni tiklash, tarixıy haqıyqatlıknı o’z o’rnıga qoyısh orqalı dunyoga 
ko’z-qarashımıznı, fikirlashimizni boyıtamız, shu orqalı demokratik, fuqoralık, 
erkin jamiyatni yangilaymız. 
Biz Vatanımız tarixı va xalqning o’tmishin o’rganish orqalı bugingi kuni 
o’zimizning ma’suliyatlik tuyg’ularimizni shakllantiramiz. Rivojlanıshnıng yangi 
davri ostonasida turganımıznı va xalqimızning buyuk kelajagiga asos solishga 
javobgar ekanligimizni, munosabatimizning bor ekanligin tushina boshlaymız. 
Haqıyqıy tarixnı bilish jamiyatimizning har bir fuqorosınıng, ayniqsa yosh 
avlodning
 
umrida o’z yo’lın topib olıshiga, bugingi turmıshımızning qadriga 
etishiga va kelajagini anıqlab olıshiga yordam beradi. 
Shunıng bilan bir qatorda, xalqımız tarixın o’rganishdagi ahamiyatli 
vazıfalarımızning biri o’z suverenitetiga ega Qoraqalpog’iston Respublikasıda 
faravonlikni, odam huquqların va xalqlar erkinligin, Ularning ijtimoiy-iqtisodiy va 
madaniy turmıshining yaxshiligini taminlaydigan demokratik jamiyat tuzish yana da 
shu jamiyatni qoriqlaydigan va tuzatadigan kuchli demokratik huquqiy davlat kerak 
ekanligini o’rganishimiz kerak va unga o’z hissamizni qo’shıshımız kerak bo’ladı. 
Qoraqalpog’iston tarixın o’rganish da quyidagi masalalarga ahamiyat berish 
zarurli. 
Qoraqalpog’iston xalqları eng qadimgi xalqlardan bo’lıb, ular yer yuzida 
madaniyatda o’ziga hos va takrorlab bolmaydigan tarixıga ega. Xalqimızning 
tarixınıng varaqlarin ochıb qorasak, biz undan odamlar uchun, ayniqsa yoshlar 
uchun suv bilan havo qanday kerak bo’lsa, xuddi shunday kerak bo’lgan patriotlık 
va internacionalık, qahramonlık va mehnat sevarlik, odamgarchilik va odob- axloq, 
dostlık va birdamlik, haqıyqatlık va mehr-shafqat, madaniyatli va kamtarlik 
g’oyalarin ko’ramiz. 
Xalqimızning boy tarixıy tajribasi hozirgi va kelajaktagi ijtimoiy-iqtisodiy, 
siyosiy va madaniy rivojlanish vazıfaların tug’rı belgilash va anıqlashda katta 
ahamiyatga ega.
Qoraqalpog’iston tarixı fani, birinchidan, fan sıfatıda o’zining butunlay dıqqat 
e’tiborıni o’tmish va hozirgi zamonga qaratadı, undan saboq beradi, xulosa 
chıqaradı, ota-bobolarımızning yodnomasidan turmısh-tarzini, ular yoritgan 
madaniy, ma’naviy qadriyatların urganadi. 
Ikkinchidan, Qoraqalpog’iston tarixı fani, boshqa jamiyatlik fanlarga 
solishtirganda anıq fan. Tarixıy voqea va hodisalar qat’iy anıklikda, davr ketma- 
ketlikta – xronologik asosda o’rganadi. 

---

Uchinchidan, Qoraqalpog’iston tarixı fani o’tmishda ijtimoiy-iqtisodiy 
turmıshi ahvoli, rivojlanishı va inqirozining sabab va oqıbatlarin o’rganadi, ulardan 
kelajak uchun saboq va xulosa chiqaradi. Bu esa, avlodlar uchun reja bo’ladı.
 
To’rtinchidan, Qoraqalpog’iston tarixı fani ko’p qırralı va har turli ahamiyatga 
ega. U jamiyat rivojlanishı va inqirozining faqat bir taraflama emas, balki uning har 
taraflarin bir-biriga munosabatda, bir butunlikda o’rganadi. 
Qoraqalpog’iston tarixı fani o’tmishdagi va hozirgi hududdagi eng qadimgi 
davrlardan hozirga qadar bo’lıb o’tkan voqealar, insoniyat turmıshi, tabiyat va 
jamiyat rivojlanishı haqıdagı fan. Unı o’rganish predmetiga shu hududtagi har xıl 
tarixıy voqealar va hodisalar, ulardagı umumiy munosabat va bir butunlik, qonunlar 
va jarayonlar, umumiy xalq va insonnıng bunyodkorlik faoliyati kiradi. 
Qoraqalpog’iston tarixı fanining o’rganish obekti - Qoraqalpog’iston tarixı 
hisoblanadi. Obekt anıq tarixıy davr, makon,yer va geografik hududiy chegaralar, 
ma’lum bir xalq, millat, davlat tarixı bilan bog’liq bo’lıb, shular chegarasıdagı voqea 
va hodisalarni bir butun va birgalikta o’z ichiga olinadi. 
Qoraqalpog’iston tarixı fani ijtimoiy-siyosiy fan bo’lıb, odamzot o’z 
o’tmishini bilishi, o’zin o’zi anglashı va kelajagin belgilashda asosiy reja 
hisoblanadi. Tarix fani ijtimoiy gumanitar fanlar bilan mustahkam va o’zaro 
munosabatda rivojlanadı. 
Qoraqalpog’iston tarixı fani metodologik tamoiyllari quyidagilardan iborat: 
tarixıy hodisa va voqealarnı, hujjat va faktlarni ilmiy obektivlik bilan tug’rı 
o’rganish va tahlillash;
tarixnı milliylik va umumiy insonıylık tamoyillar asosida o’rganish va 
tahlillash; 
tarixnı haqıyqıy obektivlik, tarixıy-falsafiy logika asosida o’rganish va 
yozish; 
Tarixga milliy va umumiy insonıylık yodnoma va qadriyat sıfatıda hurmat
etish va itiborlı bo’lısh; 
xalq, buyuk davlat faollari va raxbarlari, talantlı va qobilyatli, fidoyi va 
qahramon insonlarning tarixda tutgan o’rnıga