4-chizma.
^ ^ a shifokorlar xirurщir».
Bu xukmda 8 - shifokorlar, R - xirurglar, ba’zi - mavjudlik kvantoridir. Xukmda sub’ekt to‘liq hajmda olinmagan, chunki unda ba’zi shifokorlar haqida fikr bildirilgan, predikat esa to‘liq hajmda olingan, chunki xirurglarning hammasi shifokordir. Predikatning hajmi sub’ektning hajmiga kirgani uchun u to‘liq hajmda olingan bo‘ladi (5-chizma).
5-chizma.
O - Juz’iy inkor hukmlarning sub’ekti hamma- vaqt to‘liqsiz hajmda, predikata esa to‘liq hajmda olinadi. Masalan, «Ba’zi yoshlar hunarmand emas». Bu hukmning terminlari: 5- yoshlar, R - hunarmand emaslar; ba’zi - mavjudlik kvantori. Hukmning sub’ekti to‘liq hajmda olinmagan, unda yoshlarning bir qismi haqida fikr yuritiladi, xolos. Hukmning predikati esa to‘liq hajmda olingan. Unda hunarmandlarning hammasi haqida fikr bildirilgan (6-chizma).
6-chizma.
YUqoridash fikrlarni umumlashtirib aytish mumkinki, umumiy hukmlarning sub’ekta hammavaqt to‘liq hajmda, juz’iy hukmlarning sub’ekti to‘liqsiz hajmda olinadi. Inkor hukmlarning predikati hammavaqt to‘liq hajmda bo‘ladi. Tasdiq hukmlarning predikati R < 5 bo‘lgandagina to‘liq hajmda bo‘latsi, boshqa hollarda esa to‘liqsiz hajmda olinadi.
Hukmlarda terminlar hajmini aniqlash qat’iy sil- logizmni to‘g‘ri tuzishda va bevosita xulosa chiqarishda muhim ahamiyatga ega.
Oddiy xukmlarda terminlar hajmini quyidagi shakl orqali yaqqol ifodalash mumkin. Bunda «+» to‘liq hajmni, «-» to‘liqsiz hajmni bildiradi.
Hukm turlari
|
Belgisi
|
Hukmning formulasi
|
Terminlar
hajmi
|
|
Dostları ilə paylaş: |
