1-mavzu. Matritsalar va ular ustida amallar Reja

2-misol. Quyidagi matritsalarning yigʻindisi va ayirmasini toping:



Yechish. va matritsalarning oʻlchamlari ga teng. Shu sababli bu matritsalarni qoʻshish va ayirish mumkin. Ta’rifga asosan




3-misol. Quyidagi matritsani soniga koʻpaytiring:


Yechish.


4-misol. Firma 5 turdagi mahsulotni ikkita korxonada ishlab chiqaradi. Firmaning ishlab chiqargan mahsulotlari taqsimoti quyidagi jadvalda berilgan:

Mahsulot turlari	1	2	3	4	5
1-korxonada ishlab chiqarilgan mahsulotlar miqdori	139	160	205	340	430
2-korxonada ishlab chiqarilgan mahsulotlar miqdori	122	130	145	162	152

Firma ishlab chiqarish uskunalarini yangilash natijasida ishlab chiqarishni 17% ga oshirdi. Firma ishlab chiqarish uskunalarini yangilagandan keyin, firmaning bir oyda ishlab chiqargan mahsulotlari taqsimoti qanday boʻladi?

Yechish. Firmaning ishlab chiqarish uskunalarini yangilamasdan oldingi ishlab chiqargan mahsulotlari taqsimotini quyidagi matritsa koʻrinishda yozish mumkin:

Firma ishlab chiqarish uskunalarini yangilagandan keyin, firmaning bir oyda ishlab chiqargan mahsulotlari taqsimotini topish uchun, bu ishlab chiqarish matritsasini 1,17 ga koʻpaytirish zarur boʻladi:

Matritsalarni qoʻshish, ayirish va matritsani songa koʻpaytirish amallariga matritsalar ustida chiziqli amallar deyiladi.

Matritsalarni qoʻshish va songa koʻpaytirish amallari quyidagi xossalarga boʻysinadi:

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   
4. 
   
   
5. 
   
   
6. 
   
   
7. 
   
   
8. 
   
   

Bu yеrda bir xil o‘lchamli matritsalar, matritsa esa matritsalar bilan bir xil o‘lchamli nol matritsa, ixtiyoriy haqiqiy sonlar.

Matritsalarni koʻpaytirish amali faqatgina zanjirlangan matritsalar ustida bajariladi.

9-ta’rif. oʻlchamli matritsaning oʻlchamli matritsaga koʻpaytmasi deb elementlari qoida bilan aniqlanadigan oʻlchamli matritsaga aytiladi.

Bu formuladan koʻrish mumkinki, va matritsalarning koʻpaytmasi matritsadagi element matritsaning satrida joylashgan har bir elementni matritsaning ustunida joylashgan mos oʻrindagi elementga koʻpaytirish va hosil boʻlgan koʻpaytmalarni qoʻshish natijasida aniqlanadi.

Masalan, bizga umumiy holda va koʻrinishdagi matritsalar berilgan boʻlsin. Bu matritsalarni koʻpaytirish quyidagicha amalga oshiriladi:

Endi buni aniq misollarda koʻrib chiqamiz.

5-misol. Quyidagi matritsani matritsaga koʻpaytiring:



Yechish. 1. Izlanayotgan matritsaning elementi matritsaning birinchi satr elementlarini matritsaning birinchi ustun mos elementlari bilan koʻpaytmalarining yigʻindisiga teng, ya’ni

2. 
   Izlanayotgan matritsaning birinchi satr va ikkinchi ustunining elementi matritsaning birinchi satr elementlarini matritsaning ikkinchi ustun elementlari bilan mos ravishda koʻpaytmalarining yigʻindisiga teng:
   

3. 
   Birinchi satr va uchinchi ustun elementi
   

kabi aniqlanadi.

4. 
   Izlanayotgan matritsaning ikkinchi satr elementlari matritsaning ikkinchi satr elementlarining matritsaning mos ravishda 1, 2, 3-ustun elementlari bilan koʻpaytmalarining yigʻindisi sifatida topiladi:
   

5. matritsaning uchinchi satr elementlari ham shunga oʻxshash topiladi:

Shunday qilib,