Polisaxaridlar Polisaxaridlar yuqori molekulali murakkab uglevodlar bo’lib, ularning molekulalari monosaxaridlarning juda ko’p qoldig`idan tuzilgan. Ular suvda erimaydi yoki kolloid eritma hosil qiladi. Polisaxaridlar ta`msiz bo’ladi va haqiqiy kristallar hosil qilmaydi.
Polisaxaridlar Polisaxaridlar yuqori molekulali murakkab uglevodlar bo’lib, ularning molekulalari monosaxaridlarning juda ko’p qoldig`idan tuzilgan. Ular suvda erimaydi yoki kolloid eritma hosil qiladi. Polisaxaridlar ta`msiz bo’ladi va haqiqiy kristallar hosil qilmaydi.
Laktoza. Laktoza sut tarkibida ko’p uchraydi. Shuning uchun u sut shakari deb ham ataladi. Laktoza glyukoza va galaktozadan tashkil topgan. Maltoza. Undirilgan don shakari deb atalib, ikki molekula glyukozadan tuzilgan. Hamma disaxaridlar suvda yaxshi eriydi, shirin ta`mga ega, organizmda yaxshi hazm bo’ladi
Gomo va geteropolisaxaridlar
Bir xil monosaxaridlardan tashkil topgan polisaxaridlar gomopolisaxaridlar deb ataladi. Agar polisaxaridlar tarkibida turli monosaxaridlar bo’lsa, ular geteropolisaxaridlar deb ataladi. Geteropolisaxaridlar tarkibida ba`zan aminokislotalar, yog`lar, oqsillar uchraydi.
Quyida polisaxaridlarning ayrim vakillari bilan tanishamiz.
Kraxmal. Kraxmal o’simliklarda eng ko’p to’planadigan va eng muhim polisaxaridlardan hisoblanadi. Sholi va makkajo’xorida 80% gacha, bug`doyda 60-70%, kartoshkada 20% gacha kraxmal bo’ladi. Kraxmal fotosintezjarayonida hosil bo’ladi. Kraxmal ikki xil birikmadan, ya`ni amiloza va amilopektindan tashkil topgan. Ular fizik-kimyoviy xossalari bilan farq qiladi.
Amiloza issiq suvda yaxshi eriydi, uning molekulyar massasi 10000 dan 100000 gacha etadi, tarkibida 0,03% gacha fosfor bo’ladi. Uning molekulasi glyukopiranoza qoldig`laridan tashkil topgan bo’lib, tarmoqlanmagan ipsimon zanjir hosil qilib 1,4 bog` orqali bog`langan.
Amilopektin. Uning molekulyar massasi 50 mingdan 1 milliongacha etadi. U glyukopiranozalarning tarqoq zanjirlaridan tashkil topgan. Amilopektin molekulasida glyukoza qoldiqlari 1 va 4 uglerod atomlari orqali birikkan bo’ladi. Shu bilan bir qatorda 1 va 6 uglerod atomlari orqali bog`lanish ham mavjud bo’lib, tarmoqlangan qismda bo’ladi.
