2-rasm. Davlat byudjeti xarajatlari tarkibi
davlat qarzini qaytarish va unga xizmat ko’rsatish bo’yicha to’lovlar va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa xarajatlar shakllarida.
Byudjetning joriy xarajatlari yuridik shaxslarga ularni saqlashga va joriy ehtiyojlarini qoplashga byudjet mablag’larini berilishi bilan bog’liqdir. Bu xarajatlarga davlat ehtiyojiga qilingan xarajatlar (iqtisodiyot va infratuzilma, xalq xo’jaligining davlat tomonidan, fuqaroviy harbiy xususiyatiga molik mahsulotlarni sotib olish, xizmatlarga haq to’lash, davlat tashkilotlarining joriy xarajatlari), quyi davlat organlariga davlat va xususiy korxonalarga joriy subsidiyalar, transport to’lovlari, davlat qarzi bo’yicha foizlarni to’lash va boshqa xarajatlar kiradi. Bu xarajatlar asosan byudjetda yoki joriy xarajatlar va daromadlarning byudjetda qayd qilingan xarajatlariga to’g’ri keladi.
Byudjetning kapital xarajatlari asosiy kapitalga va zaxiralarni ko’paytirishga qo’yish bilan bog’liq bo’lgan pul xarajatlaridan iboratdir. Ularga xalq xo’jaligining turli tarmoqlariga byudjet hisobining qilingan kapital quyilmalar kiradi. Davlat korxonalari va xususiy korxonalarga, mahalliy davlat organlariga berilgan investisiya, subsidiyalari va uzoq muddatli byudjet kreditlari, xarajatlarning mazkur guruhi byudjetda davlat kapital xarajatlari va daromadlarida qayd qilinadi.
4. Byudjet taqchilligi va uni boshqarish
Iqtisodiyot rivojlanishining hozirgi bosqichida davlat byudjeti defitsiti bilan pul massasining o’sishi o’rtasidagi o’zaro aloqadorlik masalalari jiddiy ahamiyat kasb etmoqda. Halqaro byudjet amaliyotida davlat byudjetining uch asosiy holati, ya’ni defitsitli, profisitli, muvozatlashgan byudjetlar mavjud ekanligi qayd etilgan.
Davlat byudjetini xarajatlarining daromadlardan oshishi byudjet defitsitini tashkil qiladi.
Byudjet daromadlarining xarajatlardan ortib ketishi byudjet profisiti deyiladi.
Dostları ilə paylaş: |
