Mаvzu. Innovatsiyаlar tizimi va innovatsion faoliyаtni davlat tomonidan tartibga solish reja: Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishining asoslari

MАVZU. INNOVATSIYАLAR TIZIMI VA INNOVATSION FAOLIYАTNI
DAVLAT TOMONIDAN TARTIBGA SOLISH
REJA:
1. Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishining asoslari.
2. Innovatsiyalarni moliyaviy tartibga solinishini amalga oshirish.
3. O’zbekstonda innovatsiyalarni davlat tomonidan tartibga solinishining xususiyatlari.
Tayanch iboralar: Tashkiliy tartibga solish, moliyaviy tartibga solish, amortizatsion
fond, innovatsion siyosat, innovatsion faoliyat, innovatsion muhit.

1. Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishining asoslari



Innovatsiyaon faoliyat- bu faoliyatlning o’zida yangi bilimlar, yangi tovarlar,



xizmatlarni ishlab chiqarishning, xodimlarni tayyorlash va boshqalarni birlashtiruvchi



murakkab turidir. SHuning uchun regulyativ (yo’naltiruvchi) innovatsion faoliyat yangi



innovatsion faoliyatning har xil turlari, elementlari, tarkibiy qismlari o’rtasidagi aloqalarni



qo’llab – quvvatlash va rivojlantirish bo’yicha faoliyat innovatsion faoliyatning muhim



turi bo’ladi.
Regulyativ innovatsion faoliyatning yuqori shakli-bu innovatsion siyosatni ishlab



chiqish va o’tkazish, innovatsion faolyaitni boshqarishdir.



Innovatsion loyihalarni boshqarishni borishida innovatsiyalarni yaratish va tarqatish



jarayonlarining tashkiliy, iqtisodiy, moliyaviy me’yoriy-huquqiy tartibga solinishi amalga



oshiriladi. Innovatsion loyihalarni boshqarishga tizimli yondoshish innovatsion faoliyatni



tartibga solishning har xil turlari organik birlashishi, majmuaviyligi, yagonaligi zarurligini



bildiradi.



Innovatsion faoliyatni tartibga solish har xil darajalarda: umuman davlat darajasida,



mintaqaviy darajada, alohida korxona, tashkilot, muassasa darajasida amalga oshiriladi.



Innovatsiyalarni boshqarishga tizimli yondoshish har xil darajalardagi regulyativ



innovatsion faoliyatning yagonaligi, barcha boshqaruv qurollari va qarorlarining yaqindan



o’zaro aloqasi va muvofiqlashganligini ko’zda tutadi.



Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishi innovatsion loyihalarni



boshqarishning asosini tashkil qiladi. Davlat innovatsion faolyaitni tartibga solishning



barcha turlari- tashkiliy, iqtisodiy, moliyaviy, me’yoriy- huquqiyni amalga oshiradi. Bu



tartibga solish innovatsion bashoratlar va strategiyalar bazasida amalga oshiriladi.



Mamlakat sotsial-iqtisodiy rivojlanishining tarkibiy qismi bo’lgan innovatsion



bashoratda innovatsion faoliyatning asosiy parametrlari (uning yo’nalishlari, turlari,



ob’ektlar, oqibatlari va h.k.)ni oldindan ko’rish ishlab chiqiladi. Innovatsion bashoratlarda



bazisli innovatsiyalar o’zlashtirish va tarqatish, yangi ko’p ilm iste’mol qiluvchi



mahsulotlar va texnologiyalardan amalda foydalanishlarning sotsial-iqtisodiy oqibatlar



stsenariyasi quriladi. Innovatsion strategiyalarda innovatsion faoliyatning ustuvor



yo’nalishlari belgilanadi. Innovatsion loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish



jarayonlarini boshqarish uchun davlat maqsadiy dasturlari (DMD) muhim rolь o’ynaydilar.



Bu dasturlar davlat byudjeti mablag’lari va byudjetdan tashqari mablag’larni ham ilmiy



tadqiqotlar va ishlab chiqarishlarni moliyalashtirish va ham ularning natijalaridan



foydalanish bo’yicha innovatsion faoliyatga jamlaydi. DMD fan va texnikani



rivojlanishining ustuvor yo’nalishlari, davlat darajasidagi tanqidiy texnologiyalarning



ro’yxati, xalq xo’jaligi yuqori texnologik sohalarni rivojlanishining muhim muammolarini



ajratish asosida yuqori sifatli innovatsion loyihalarning qo’llab-quvvatlashini ta’minlaydi.



Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishining keyingi darajasi



texnologik rivojlanish dasturlari (TRD)da amalga oshiriladi, ular xalq xo’jaligi sohalarini



rivojlantirish strategiyalari doirasida amalga oshiriladi. Bu dasturlarda innovatsiyalarning



asosiy qismi ularda ishtirok etayotgan korxonalarning shaxsiy mablag’lari va kredit



manbalardan ta’minlanadi, davlatning ishtiroki esa asosan ishlarni muvofiqlashtirish va



tijorat xatarini oshishi bilan bog’liq yoki qandaydir sabablarga ko’ra korxonalar



tomonidan amalga oshirilishi mumkin bo’lmagan bosqiyalarni qo’llab-quvvatlashdan



iboratdir. Bu holda davlatning TRDdagi ishtiroki asosan kafolatlar va qaytarma



moliyalashtirish shaklida amalga oshiriladi.



Innovatsion loyihalar DMD yoki TRD ga tanlov asosida kiritiladi, unda ishtirok etish



ixtiyoriy ravishda amalga oshiriladi. Tanlovda ishtirok etayotgan innovatsion loyihalar
albatta davlat ilmiy-texnik va ekologik ekspertizasidan o’tishlari kerak, uning predmeti



bularning yangiligi, sotsial-iqtisodiy va ekologik samaradorligidan iboratdir.



Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tartibga solinishi tijoratlashganlikning katta



darajasidagi ayrim innovatsion yuqori samarali loyihalarni qo’llab-quvvatlanishi shaklida



namoyon bo’lishi mumkin. SHu narsa juda muhimki, davlat qo’llab-quvvatlashi uchun



innovatsion loyihalarni tanlashning konkursli tizimi muntazam ravishda



takomillashmoqda. E’tibor nisbatan kichik va o’zini o’zi tez qoplaydigan innovatsion



loyihalarning salmog’i oshishiga qaratilmoqda, ular loyihaning innovatsion mahsulotiga



kafolatlangan bozor talabini mavjudligida byudjetdan va korxonalar shaxsiy mablag’lari



hisobidan ustuvor moliyalashtirish sharoitlarida ishlab chiqariladi.



SHunday qilib, innovatsion loyihalarni davlat tomonidan tartibga solinishi davlat va



mintaqaviy innovatsion dasturlarga kritilgan innovatsion loyihalarni hamda ayrim



innovatsion loyihalarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash shaklida aks ettirilishi



mumkin.
Innovatsion loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun davlatni innovatsion



faolyait uchun tashkiliy, iqtisodiy va huquqiy sharoitlar yaratishi printsipial muhim



bo’ladi.
Innovatsion faolyaitni davlat tomonidan tartibga solinishining innovatsiyalarni



yaratish, o’zlashtirish va tarqatishga ko’maklashuvchi iqtisodiy omillar bozor



munosabatlarini rivojlanishi, tadbirkorlikni faollashishi, vijdonsiz raqobatni yo’nalini



kesish, innovatsilar bozorida talabni o’sishiga ko’maklashuvchi soliq siyosati va narxni



tashkil qilish siyosatini o’tkazish, barcha sub’ektlar tomonidan innovatsion faoliyatni



olib borish uchun foydali soliq sharoitlarini yaratish, ko’p ilm iste’mol qiluvchi loyihalar



lizingini rivojlantirish, xalqaro bozorda mamlakat innovatsion mahsulotini qo’llab-



quvvatlashdan iboratdir.



Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan tashkiliy tartibga solinishi davlat va



mintaqaviy innovatsion dasturlarga kiritilgan innovatsion dasturlash, hamda alohida



ahamiyatga ega innovayion dasturlarni qo’llab-quvvatlashda, balki innovatsion



infratuzilmani rivojlantirishga davlat tomonidan yordam berilishi, innovatsione faolyaitni



xodimlar tomonidan qo’llab-quvvatlanishi, innovatsion faolyaitni amalga oshiruvchi



xodimlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishga ko’maklashishda



namoyon bo’ladi.
Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan moliyavyi tartibga solinishi innovatsion
faoliyatni moliyalashtirish, innovatsion sohaga davlat resurslarini yo’naltirish, ijtimoiy
rivojlanish uchun muhim, ammo xususiy sarmoyadorlar uchun o’ziga jalb qilmaydigan



innovatsion dasturlar va loyihalarni amalga oshirish uchun to’g’ridan to’g’ri davlat



investitsiyalarini ajratishni ta’minlovchi byudjet siyosatini o’tkazishga asoslangan.



Davlat innovatsion faoliyatini faollashtirish uchun qonunchilik sharoitlarini yaratadi,



uning sub’ektlari o’zaro munosabatlarining huquqiy asoslarini belgilaydi, ularning



huquqlari va manfaatlarining himoyasini, xususan aqliy mulk ob’ektlariga huquqlar kabi



innovatsion faoliyatni rivojlanishi uchun muhimroq huquqlar himoyasini kafolatlaydi.



Qulay innovatsion vaziyatni yaratish, innovatsion faoliyatning ustuvorligini



ta’minlash innovatsiyalarni yaratish va tarqatish jarayonini tartibga solishning muhim



usuli bo’ladi.
Mamlakatning jahon bozoridagi raqobatbardoshligi ko’proq bog’liq bo’lgan



iqtisoddagi innovatsion vazyait qisman o’tkazilayotgan ITTKIning tuzilishi, hajmi va



xarakteri bilan belgilanadi.