1-mavzu: musiqiy tovush. Musiqiy tizim. Tеmpеratsiya. Nota yozuvi «Tovush» tushunchasi

Skripka kaliti 
birinchi oktavaning 
sol 
tovush nota yo‘lidagi ik- 
kinchi chiziqqa, 
bas kaliti 
kichik oktavaning 
fa 
tovush to‘rtinchi 
chiziqqa yozilishini ko‘rsatadi.
Zamonaviy nota yozuvida 
skripka (Sol) 
va 
bas (Fa) kalitlari 
kalitlar tizimini 
tashkil etadi. Bu tizim ikkita nota yo‘lini bitta qa- 
torga birlashtirib, musiqiy tizimning butun tovushqatorini qamrab 
oladigan imkonga qodir bo‘ldi (5-misolga qarang). skripka bilan 
bas kalitlari asosiy kalitlarga aylanib qoldi. Kalitlar tizimi birligi 
yana shu bilan ta’kidlanadiki, birinchi oktavali 
do 
tovush notasi, 
musiqiy tovushqatorning markazi sifatida, nota yo‘llari o‘rtasida 
faraz qilinadigan chiziqda joylashadi. Undan qarama-qarshi to- 
monlarga qarab ketma-ket joylashgan notalar esa bir-birining 
ko‘zguli aksidir. Kalitlarning yozilishida ham ularning o‘zaro ak- 
si ko‘rinadi.
12-misol. 
Kalitlarning va notalar joylashuvlarining ko‘zguli aksi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
6-MAVZU:
Tovush cho‘zimlari. Cho‘zimlarni uzaytiruvchi 
bеlgilar. Pauzalar
 
Nota tovushning yozuv bеlgisidir. Notaning nota yo‘lida joy- 
lashuvi (kalitning turi inobatga olingan holda) tovushning aniq 
balandligini ko‘rsatadi. Notaning grafik ko‘rinishi esa tovushning 
cho‘zimi haqida xabar bеradi.
Notaning o‘zi oval shaklga ega. Bo‘yalmagan oval 
eng katta 
cho‘zim 
dеb hisoblanadigan cho‘zimning bеlgisidir.
Unga