№1 Mavzu: Pedagogika fanlarini o’qitish metodikasining predmeti
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
An’anaviy didaktik tizim
– namunali, hamma tomonidan e’tirof etilgan, umuminsoniy ma’naviyatlar darajasida tan olingan didaktik qarashlar majmuidir. Bu tizim nemis faylasufi va pedagogi I.Gerbart nomi bilan bog‘liq. Ushbu tizim etika (axloq) va psixologiya nazariyasiga tayanadi. Uning asosiy maqsadi kuchli iroda egasi bo‘lgan shaxsni shakllantirishdan iborat bo‘lgan. I.Gerbart tomonidan ishlab chiqilgan asosiy g‘oyalarga tarbiya nazariyasi asoslanishi kerak. Ular: 1) takomillashish g‘oyasi. Bu shaxsni shakllantirishning asosiy yo‘nalishlari va maqsadini o‘zida mujassamlashtirishi kerak; 2) xayrxohlik g‘oyasi. Bu o‘zaro kelishgan holda hamkorlik qilish va muloqotga kirishishga o‘z g‘oyalari va intilishlarini buysundirishni nazarda tutadi; 3) huquq g‘oyasi. Bunda har bir kishining huquq va burchlarini aniqlangan odamlar orasidagi munosabatni tartibga solish nazarda tutiladi; 4) haqqoniylik g‘oyasi. Mazkur g‘oyaga ko‘ra kimgadir nohaklikka asoslaigan harakatning amalga oshirilishi jazoga tortish bilan qoplanishi lozim; 5) ichki mustaqillik g‘oyasi. Bunda insonning irodaviy quvvatlarini tanlash va yo‘naltirish, uning o‘z shaxsiy yo‘nalishlari doirasida bo‘lishi kerak. I.Gerbart tomonidan ilgari surilgan didaktik tizimda ta’lim va tarbiya orasidagi aloqadorlik nazardan chetda qolgan. Uning tasavvuricha, ta’limning vazifasi 42 o‘quvchilarning intellektual va jismoniy rivojlanishlarini ta’minlashdan iborat. Ta’lim jarayoniga rahbarlik qilish o‘quv rejasi asosida o‘qituvchi tomonidan qat’iy tarzda amalga oshirilishi kerak. O‘quvchilar esa tartib-intizomga rioya qilgan holda o‘qituvchini so‘zsiz tinglashlari kerak, degan g‘oya ilgari suriladi. O‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladigan harakatlar, birinchi navbatda, kuchli iroda egasini shakllantirishga yo‘naltirilishi lozim. O‘quvchilar esa o‘quv materiallari bayonini so‘zsiz tinglashlari va uni o‘zlashtirishlari kerak. Bu jarayonda o‘quvchilarga o‘z ijodiy layoqatlarini namoyon qilishlari uchun ruxsat berilmaydi. Mazkur tizim doirasida ayni bir guruhdagi o‘quvchilar teng hisoblangan, ya’ni har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlari hisobga olinmagan. O‘qituvchi esa o‘quv jarayonini qo‘shimcha materiallar bilan boyitish huquqiga ega emas. Bu jarayonda intizomni qo‘llab-quvvatlash maqsadida cheklovlardan foydalanishga ruxsat berilgan, chegaralangan tarzda o‘quvchilar jazolangan. I.Gerbart tomonidan ilgari surilgan didaktik tizimda o‘quvchilarning amaliy ko‘nikma va malakalariga o‘rin ajratilmagan. Shuning uchun ham mazkur didaktik tizim o‘quvchilarni kundalik hayotiy faoliyatga tayyorlash imkoniyatiga ega emas edi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, I.Gerbart tizimi o‘quv jarayonida samaradorlikni ta’minlash imkonini bermadi. Mazkur tizimdagi kamchiliklardan xulosa chiqargan holda mutaxassislar boshqa didaktik tizimni asoslashga muvaffaq bo‘lishdi. Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|