1-Mavzu: Qog’oz va karton turlari. Qog’oz va kartonlardan trafat, shablon va muxr tayyorlash texnikasi. Reja: Qog’oz turlari

18-Mavzu: Iplarni maydalab kesish yordamida applikatsiyalar bajarish usullari


Reja:


1. Iplarni maydalab kesish yordamida applikatsiyalar bajarish texnikasi
O’yinchoqlar – bolalar o’yinlari uchun yaratilgan maxsus predmetdir. Biroq 
bu real predmetning kichiraytirilgan nusxasi emas, balki uning shartli tasviri, o’ta 
umumlashtirilgan badiiy obrazdir. Ifodali shakl va harakatlilik, ravshanlik va 
rangning shartliligi bularning barchasi bolaning o’yinchoqqa jalb qiladi. U 
bilan o’ynash ishtiyoqini tug’diradi. O’yinchoq bola quvonchining manbaidir. 
Yumshoq o’yinchoqlar bilan turli yoshdagi bolalar shug’ullanishlari 
mumkin. Aytishlaricha, yumshoq o’yinchoq yasab o’ynash faqatgina kichik 
bolalarga xos deb, lekin tajribalar shuni ko’rsatadiki yumshoq o’yinchoqlar 
bilan faqat bolar emas, balki katta yoshdagi bolalar ham qiziqadilar. 
Kichik o’quvchilar o’yinchoqlarning eng oddiy turlari, kattaroqlari esa 
qo’g’irchoq teatri qo’g’irchoqlarini turli holatdagi o’qinchoqlarni tayyorlaydilar. 
O’quvchilarga o’yinchoqlar yasashni o’rgatish uchun avvalo o’qituvchi o’zi busa’natni yaxshi o’zlashtirgan bo’lishi kerak. O’zi tayyorlagan chiroyli o’yinchoqlarni o’quvchilarga ko’rsatar ekan, ularda ham o’yinchoqlar yasash 
qiziqishi paydo bo’ladi. 
Yumshoq o’yinchoqni yasashni, uning yasash texnologiyasi uslubi, tayyor 
shablon asosida boshlash mumkin. O’yinchoq andoza asosida tayyorlanishiga 
qarab, bolalarni intilishlariga, o’zlari o’ylab qo’shgan g’oyalari uchun 
rag’barlantirishlari kerak.
Ishni tashkil qilishdan oldin quyidagi ashyolar va asboblarni tayyorlash kerak: 
Asboblar: 
1. Ignalarning turli katta-kichiklar. 
2. G’altakli turli rangdagi iplar. 
3. Rangli mo’lina iplar. 
4. Turli rangdagi ipakli iplar. 
5. Qaychi. 
6. Bigiz. 
7. Ombir. 
8. Dazmol. 
9. Angishvona. 
10. Qalam. 
Ashyolar: 
Yumshoq o’yinchoq uchun iloji boricha yangi mato yoki avvaldan yuvib, 
dazmollangan satin, barxat, shtapil, paxmoq, chit, junli matolar. 
Hayvonlarni tayyorlash uchun tukli bumaziy, su’niy va tabiiy jun matolaridan 
foydalaniladi. 
Tana yuz ko’rinishini tasvirlovchi o’yinchoqlar uchun shifon, su’niy tolali 
shoyi matolar, yuz uchun och pushti, och jigarrang matolar olinadi, kiyimlari 
uchun rangli matolar, soch uchun su’niy iplar, viskoza, qismlarni biriktirishda 1-2 
mm yumshoq simlar, o’yinchoqlarni jihozlashda har xil tugmalar, biser, tisma, 
lentalar, shnurlar hamda eskiz tayyorlash uchun plastilin zarur. O’yinchoq ichipaxta bilan, tirikotaj chiqindilari, averla qilishda yog’ochdan chiqqan qirindilarbilan to’ldirish mumkin. 
Yumshoq o’yinchoq tayyorlashda ishni nimadan boshlash kerak. Dastlab 
bolalarni ushlashdan, igna to’g’nog’ichdan o’rinli foydalanishdan, so’ng eng oddiy 
chok turlarini tikishdan boshlash zarur. Chok turlarini o’rgatish uchun amaliy bir 
nechta ish tavsiya etiladi.(Ro’molcha tikish, xaltacha tikish va boshqalar) Bu esa bolalarni chok turlarini tikish malakasini egallashga shiroit yaratadi. Bolalarda 
igna bilan ishlash malakasi hosil bo’lgandan keyin oddiy model tayyorlashga o’tiladi. Bolalar qo’lda tikadilar, kattaroq bolalar tikuv mashinasidan foydalanish mumkin. Yumshoq o’yinchoq tikish izchilligi qo’ydagicha bosqichlardan iborat:
Mato tanlash, g’ijim matoni dazmollash, matoga andoza chizish, qismlarni
bichish, tikish, ichini to’ldirish, ustini jihozlash. 
Andoza kartondan tayyorlanadi, bichishga mato ikkiga buklanadi, uning chap 
tomoniga andoza qo’yib, yaxshi ichi ochiladi, qalam bilan tayyorlanayotgan bo’lsa, 
andoza har bir bo’lak mato ustiga ipini qiyalab yo’nalgan tomoniga qo’yiladi. Toq 
mato bo’lsa andoza oq yoki sariq rangi qalam bilan och rangi mato bo’lsa
qaro rangli qalamdan tayyorlanadi. 
Chizib olingan mato har tomondan 0,5 sm chok uchun qoldirilib, qirqiladi, so’ng qo’lda yoki mashinada tikiladi. Burchaklar o’ng tomonga chiqariladi. 
Tayyor tikilgan forma metal tayyoqcha yordamida o’tmas tomoni bilan
o’ngiga ag’dariladi. Agar o’yinchoq tabiiy jundan tayyorlanayotgan bo’lsa 
chok haqqi qoldiriladi, chetlari qalin ipda tikiladi. 
Hayvon va qushlarni tikish qo’ydagi qoida bo’yicha: avval tana va qorin 
qismlari birbiriga tikiladi. Formani ikki yarmi tayyor bo’lgandan so’ng ularni 
birga tikiladi. Forma o’ngiga ag’darilib qoldirilgan joydan ichi to’ldiriladi, qismlari 
bir biriga ko’rinmas chok bilan birlashtirib tikiladi. O’yinchoq ichi paxta yoki 
mayda mato qiyqimlari bilan to’ldiriladi. 
O’yinchoq tayyorlashni qiyinlik bosqichiga qarab ikki guruhga ajratiladi. 
1- guruh: Yengil to’ldiriladigan o’yinchoq (tovuq, marteshka 
qo’g’irchoq, pigvin, o’rdakcha, kuchukcha, filcha, quyoncha, 
ayiqcha, xo’tikcha, jirafa). 
2- Qo’g’irchoq teatri uchun qo’g’irchoq (Cho’chqa, kuchukcha, 
ayiqcha, maymuncha, qo’g’irchoq, mushuk sim six o’rnatilgan 
o’yinchoq, buratino, tulki va boshqalar). 
O’yinchoqlarni yasash bolalarni fikrlash qobiliyatini riojlantiradi, saviyasini 
kengaytiradi, ijodiyotga qiziqishini tarbiyalaydi. Ular o’zlari yasagan 
o’yinchoqlarga o’zlarini ajoyib g’aroyib istaklarini, muhabbatlarini, mehnatlarini sarflaydilar. Shunung uchun
ularning mehnatlarini qadrlab va mehnat qilishga qiziqtirish lozim. Bu esa
ularda maqsadga intiluvchanlik, tashabbuskorlik, tirishqoqlik, o’zaro yordam berish, mehnatsevarlik, e’tiborlilik, batartiblikni tarbiyalaydi.
Inson farzandi dunyoga kelibdiki, albatta ertak eshitish bilan katta bo’lishadi. 
Ertaklar hamisha yaxshilikka yetaklaydi. Ertaklarda ijobiy va salbiy
qaxramonlar uchraydi. Ushbu qaxramonlar bolalarga psixologik ta’sir etadi.
Shu sababli boshlang’ich sinf o’qituvchisi bolalarga xar xil ertak qaxramonlarini 
ko’rsata bera olish xususiyatiga ega bo’lmog’i lozim. Ertaklarni maromiga
yetkazib bolalarga tushuntira olishi kerak. Boshlang’ich sinf o’qituvchisi 
mehnat ta’limida xar xil o’yinchoqlar yasay olish qobiliyatiga ega bo’lsa, albatta buni ziyoni yo’q. Yumshoq o’yinchoqlar nafaqat kichik yoshdagi bolalarga,
balki katta yoshdagilarga xam zavqu shavq bag’ishlaydi. Agar bola ushbu o’yinchoqlarni o’z qo’llari bilan tikishsa, unda boladagi o’yinchoqlarga bo’lshan mexr yana-da ortadi. 
Kichik o’quvchilar o’yinchoqlarning eng oddiy turlari, kattaroqlari esa 
qo’g’irchoq teatri qo’g’irchoqlarini turli holatdagi o’qinchoqlarni tayyorlaydilar. 
O’quvchilarga o’yinchoqlar yasashni o’rgatish uchun avvalo o’qituvchi o’zi bu sa’natni yaxshi o’zlashtirgan bo’lishi kerak. O’zi tayyorlagan chiroyli 
o’yinchoqlarni o’quvchilarga ko’rsatar ekan, ularda ham o’yinchoqlar yasash 
qiziqishi paydo bo’ladi.