1-mavzu: “Soliq nazariyasi” fanining predmeti, mazmuni va

Daromadlar uchun soliqlar: daromad solig’i shaffof va bog’langan stavka tuzulishi bilan;
kam daromadli va/yoki yuqori ehtiyojga ega bo’lganlar uchun yagona kompleks manfaatli bo’lishi bilan;
samarali soliq stavkalari qo’llanilishi soliq to’lovchilarning o’z vaqtida soliqlar to’lab boorish jarayonida namoyon bo’ladi;
egri soliqlar uchun: katta ko’lamdagi standartlashgan qo’shilgan qiymat solig’i (kichik miqdordagi yo’naltirilgan istisnolar iqtisodiy )
oborotdan soliq va qo’shimcha alkogol ichimlik va tamaki mahsulotlaridan emas.
Atrof muhitni ifloslantirganlik solig’i uchun: uglerod emissiyasi uchun o’zgarmas narxda va yo’ldagi tirbandlik uchun soliq

• 
  Boylik va jamg’arma uchun soliq; oddiy qaytarib olinadigan jamg’armalarga nisbatan soliq emas va biroz qo’shimcha stimul nafaqa jamg’armasi uchun;
  

Standartlashgan daromad solig’i, rejada ruxsat etilgan daromad miqdoridan keyin hamma turdagi daromadlarga nisbatan qo’llaniladi va shu bilan birgakompaniya aksiyalaridan kelgan daromadga nisbatan ko’char mulkka pastroq soliq stavkasi allaqachon to’langan korporatsiya solig’i da aks etishi.

• 
  Tadbirkorlik yoki biznes uchun soliq; normal investitisiya qaytishiga nisbatan soliqning yo’qligili bilan korporatsiya solig’i uchun yagona soliq stavka bo’lishi ; ishga bandlik bo’yicha, o’zini biznesi va kichkina kompaniya boshqarishga nisbtan teng munosabatda bo’lish; o’rta darajdagi qo’shilgan hissaga nisbatan soliqqa tortmaslik, lekin kamida biznes va qishloq xo’jalik yeridan foydalanganlik uchun soliq to’lash;
  
• 
  Yuqorida aytib o’tilgan fikrlarning ayrimlari 4 bo’limdagilarga bilan o’xshash va keyinchalik 7 va 8 bo’limlarda kengroq muhokama qilinadi.
  

James va Edward soliq siyosatiga nisbatan strategiya bo’yicha 10 punktli rejani taklif qiladi.:
1. Soliqqa tortishning maqsadini aniqlash-talab qilingan hamma darajadagi hukumatning iqtisodiy va ijtimoiy siyosatlarini amalga oshirish uchun, shu bilan birga turli darajadagi har xil maqsadlarninig muhimligi bilan va masadlarning hal qilinishi (qaramam qarshi tomonlarni muvozanati) xususiyatlari soliq siyosatida aks etishi lozim.
2. Maqsadga erishish uchun har xil metodlarni aniqlash- masalan, soliq xarajtalari, soliq subsidiyalari bo’yicha (yoki soliq oid bo’lmagan metodlar orqali, agar ular yaxshiroq bo’lsa)
3. Iqtisodiy mezonlar bo’yicha tahlil qilish- samaradorlik, rag’batlantirish, shaxsiy kapital, faoliyat turi va makroiqtisodiy muhokama qilish.
4. Boshqaruv chegaralarini aniqlash aniqlash- qonuniy va amaliy jihatdan nimalar qilina olinishi mumkin.
5. Turli xildagi risklarni aniqlash- ko’p darajali bahlashning iqtisodiy , ijtimoiy va texnologik risklar mahalliy va xalqaro soliq muhitini baholashda talab etilishi va shu risklar o’zgarishlarga nisbatan reaksiyasini o’rganish.
6. Xulq atvorni tahlil qilish- odamlar qay darajada reaksiya qilishi va o’zini tutishi mumkinligini baholash kerak. Chunki ba’zi soliqlar odamlar tomonidan qolganlarga nisbatan tezroq qabul qilinishi mumkinva shuning uchun nisbatan qarshilik kam bo’lishi va ularni boshqarish osonroq bo’lishi mumkin.
7. Turli xil siyosatlarning o’zaro aloqadorligi- boshqacha aytadigan bo’lsak, ijtimoiy va iqtisodiy siyosatlar bilan bog’langanligi. Soliqlarni ko’tarish orqali daromadni oshirishga bo’lgan harakat soliq stavkalarni past qilib belgilab iqtisodiy o’sishni qo’llab quvvatlashga bo’lgan harakt o’rtasida qarama qarshilikni keltrib chiqarishi mumkin. Soliq siyosati kamdan kam hollarda boshqa hukumat siyaosatlariga ta’sir qilmagan holda o’zgartiriladi ya’ni bir o’zgarish boshqa o’zgarishga sabab bo’ladi.
8. Strategiyani ishlab chiqish- ya’niki boshqa kech qamrovli muammolarga yo’naltirilgan bo’lib boshqa bir ayni sohalardagi muammolarni hal qilishga yetarli darajada egiluchan bo’lishi kerak.
9. Rejalashtirish va oldindan qilingan maqsadlarni hisobga olgan holda strategiyalarni amalga oshirish- shu oqibatida resurslardan samarali va oqilona foydalanishiga olib kelish. Strategiyalar to’g’ri ishlayotgani ustidan doimiy kuzatuv va baholash mehanizmi mavjud bo’lishi.
10. Rejaga qarshi bo’lgan strategiyalarning ijrosini kuzatish va baholash-
Ya’ni shubhasiz har qanday soliq boshqaruvi jarayoniga murakkablik tug’diradi.agar strategiyalar ish bermay qolsa, unda ular modifikatsiya qilinishi yoki vaziyat/holat o’zgarsa ularga (9) bo’limdagi mehanizmdan foydalangan holda o’zgartirishlar kiritilishi lozim. Bir qancha kalit ijro ko’rsatkichlari bo’lishi bilan birga soliq to’lovchilarning xulq atvori va shu butun boshli soliq muhiti tahlil qilinishi kerak⁴⁰.
Kuzatuv va tahlil natijalari umumiy tarzda soliq strategiyasining davomiy tahlili sifatida qaytarilishi lozim.