1. Neftni birlamchi haydash jarayoni

Reja:
1. Neftni birlamchi haydash jarayoni;
2. Neftni atmosferali haydash tizimi va olinadigan mahsulotlar;
3. Zamonaviy atmosfera – vakuum sharoitda haydash qurilmalari tuzilishi.
4. Atmosfera – vakuumda haydash qurilmasi ishlash printsipi.


Neft mahsuloti tavsifi haqida so’z yuritish uchun aniq birikmalarni fraksiyalar deb nomlanuvchi guruhlarga kiritish maqsadga muvofiq bo’ladi. Fraksiya (yoki pogon) aniq ikki harorat orlag’ida qaynaydigan barcha birikmalarni jamlaydi. Bu haroratlar fraksiyalarning qaynash chegarasi yoki qaynab bug’lanish oralig’i deb ataladi.

Qaynash harorati	Fraksiyalar
32 ^0S (305 K) gacha	Uglevodorod gazlari (butan va nisbatan yengil gazlar)
32-105^0S (305-378 K )	Benzin (gazolin)
105- 180^0S (378-453 K)	Nafta (og’ir benzin, benzin-ligroin fraksiyasi, ligroin)
180-230^0S (453-503 K)	Kerosin
230-350^0S (504-623K)	Gazoyl
350^0S (623 K) dan yuqori	Qoldiq (mazut)

Odatda neft quyidagi fraksiyalarga ega(5-jadval):
Neft fraksiyalarining muhim fizik xossalariga ma’lum bosimda qaynash, qotish, suyuqlanish-harorati zichligi yopishqoqligi (ayniqsa, yuqori molekulali uglevodorodlar uchun), infraqizil nurlarii yutishi, nur sindirish ko’rsatgichi kiradi.
Neftni uglevodorod qismlariga (fraksiyalarga) ajratish oddiy va molekulyar haydash bilan amalga oshiriladi. Moy (yoki yog’lash) moddalarini olish uchun xom ashyo vakuum ostida haydaladn. Benzin tarkibidagi erigan gazlarni chiqarib yuborish va benzinning bir necha xillarini olish uchun rektafikastiya usulidan foydalaniladi. Qaynash qaroratlari bir-biriga yaqin bulgan va bir-biri bilan azeotrop aralashma (masalan, benzol-stiklogeksan, metilstiklopentap) hosil qiluvchi uglevodorodlarni ajratish ekstrakstiya, absorbstiya va azeotrop rektifikastiya usullari bilan amalga oshiriladi.
Neftdan olinadigan tiniq mahsulotlar (benzin, kerosin, dizel yoqilg’isi) atmosfera bosimida ishlovchi AT qurilmalarida haydash usuli bilan olinadi. Vakuum ostida (AVT qurilmasida) yuqori molekulali moddalar haydaladi. Hozirgi kunda AVT qurilmalari tuzlardan tozalash, suvsizlantirish va barqarorlantirish(stabilizastiya) qurilmalari bilan tutashtirilgan holda birga ishlatilmoqda.
AT va AVT kurilmalarida haydash natijasida quyidagi mahsulotlar olinadi:

1.