1. Nerv sistemasi funksional buzilishilarining alomatlari

ISTERIYA
Isteriya psixikada, sezgi va harakat sferalarida ro’y beradigan qaytar o’zgarishlar bo’lib, odatda ruhiy shikastlanish natijasida yuzaga keladi. Isteriyaning ko’rinishlaridan biri isteriya tutqanog’idir, buni ipilipsiya tutqanog’idan farq qilish muhim. Isteriya tutqanog’i psixikaga ozor berib, uni shikastlaydigan biror vaj natijasida to’satdan tutib qoladi. Tutqanoq tutishi, shiddatli harakat reaksiyasi boshlanishi bilan xarakterlanadi-bemorlar yerga yotib olib, gir-gir aylanadi, sochlarini yuladi, kamalakdek bukilib oladi, dod solib baqiradi, harakatlari tabiatan suniy yasama bo’ladi.
Ipelipsiyadan farq qilib, isteriyada kasallar o’zini yerga tashlaganida badani lat yemaydi, tonik va klonik talvasalar fazasida ixtiyordan tashqari siyib qo’yish, tilni tishlab olish hodisalari bo’lmaydi.
Isteriya tutib qolganida bemorni boshqalardan ajratib qo’yish zarur toki xonada bir-ikki kishi qoladigan bo’lsin. Bemor atrofidagi sharoit tinch bo’lishi, odamlar yugur-yugur qilmasligi, xavotirlikka tushmasligi va bemorga qo’shilib hamdardlik qilmasligi kerak. Tutqanoq hozir bosilib qoladi deb qattiq ovoz bilan bir necha marta takrorlash mumkin. Odam to’plaganida tutqanoq, odatda kuchayadi va cho’zlib ketadi. Kuchli tashqi ta’surot-og’riq, sovuq ta’suroti (sovuq suv), qattiq ovoz tufayli tutqanoq to’satdan bosilib qolishi mumkin. Tutqanoq bir necha minutdan bir necha soatgacha davom etadi. Tutqanoq cho’zilib ketaganida 1 ml 2,5% li aminazin eritmasini unga 1 ml kordiamin va 1 ml demedrol qo’shib yoki 2 ml (10 ml) diazepan (seduksen) ni muskullar orasiga yuborish mumkin.
EPILEPSIYA
Epilepsiya –har xil tutqanoqlar va shaxsning o’ziga xos bir tarzda o’zgarib qolishi (odamning bachkana, shilqim, yovuz bo’lib qolishi) bilan o’tadigan kasallik. Epilepsiyaning hammadan ko’p uchraydigan ko’rinishi katta talvasa tutqanog’idir. Tutqanoq tonik fazadan boshlanadi-bemor o’zidan ketib, tonik talvasa holatiga yiqilib tushadi- muskullar tonusi keskin kuchyagan, boshi orqasiga tortib ketgan, jag’lari qisilib qolgan bo’ladi. Bu faza 20-30 sekund davom etadi, so’ngra klonik fazaga o’tadi. Ustma-ust tutib turadigan ana shunday tutqanoqlar paytida odatdagi epileptik tutqanoqga qarshi o’laroq darrov tutqanoqlarni bartaraf etish kerak bo’ladi. buning uchun venaga yoki muskullar orasiga 2-6 ml 0,5% li diazepam (seduksen) eritmasi yuboriladi, yo bo’lmasa 50-100 ml 3-6% li xlor-gidrat eritmasi klizma qilinadi.
MANIAKAL-DEPRESSIV PSIXOZ (MDP)
MDP ro’y-rost ifodalangan depressiya, maniya fazalari ko’rinishida yoki navbalashib boradigan maniakal hamda depressiv xurujlar ko’rinishida o’tadi. Bemorlarga parvarish xususiyatlari ruhiy o’zgarishlar xarakteriga bog’liq bo’ladi. Xurujlar orsidagi mahallarda tibbiyot hamshirasining vazifasi quvvatlab boruvchi terapiya vositalarining vaqtida qabul qilinishi kuzatib borishdan iborat. Xurujlarning oldini olish uchun so’nggi vaqtlarda litiy tuzlarni (karbonati yoki oksibutiratini) uzoq vaqt qabul qilib turish tavsiya etilmoqda. Bunda qondagi litiy konsentratsiyasi har ikki to’rt haftada, standart usulda tekshirilib turiladi.