1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Xomashyoni boyitish uchun ikki tipdagi flotatsiya mashinalari 
ishlatiladi: 
1. 
Kamerali (bo'lmali) mashina. Bunda pulpa havo bilan mexanik 
usulda aralashtiriladi. 
2. 
Tog'orali 
mashina. 
Pnevmatik 
(siqilgan 
havo 
yordamida 
ish- 
lovchi) u
 
Termik boyitish 
Xomashyoni turlicha suyuqlanuvchanligiga asoslangan. Ashyo qizdirilganda oson 
suyuqlanuvchi materiallar suyuqholda oqib, qiyin suyuqlanuvchi jinslardan ajraladi. Shunday usulbilan 
oltingugurtni boshqa jinslardan (asosan qiyin suyuqlanuvchi ohaktosh, gips va shu kabilardan) 
suyuqlantirib ajratib oladilar. Bitumlarni anorganik qo'shimchalardan ajratib olishda ham qo'llaniladi. 
Kimyoviy usullar komponentlarni tashkil etuvchi qismlarning kimyoviy xossalarini har xilligidan 
foydalanib xomashyoni boyitishga asoslangan. 
 Suyuq xomashyoni boyitish 
Suyuq aralashmalarning (eritmalar) tarkibidagi moddalarni bug'lantirish, muzlatish, to'yintirish, 
komponentlarni cho'kmaga tushirish, ekstraksiyalash yoki retifikatsiyalash orqali ajratadilar yoki 
konsentrlaydilar. 
Bug'lantirish, kislotalar, asoslar, tuzlar va mineral o'g'itlar tarkibidagi suvni yo'qotish uchun 
qo'llaniladi. Muzlatish bilan odatda qish paytlarida tabiiy sho'robalar konsentrlanadi. Ko'pgina kimyoviy 
ishlab chiqarishlarda dastlabki va aylanma eritmalar foydali komponentlar bilan to'yintiriladi. Masalan, 
tabiiy sho'robalarda osh tuzini eritib to'yintiriladi va soda ishlab chiqarish uchun dastlabki ashyo 
sifatida foydalaniladi. Glinozyom ishlab chiqarishda osh tuzi elektrolizida aylanma eritma to'yintiriladi. 

---

53 
 
Neft kimyosi ishlab chiqarishida va organik sintezda suyuq aralashmalarni ajratishda, asosan, 
suyuqliklarda ekstraksiyalash va rektifikatsiyalash keng qo'llaniladi. Suyuqliklarda ekstraksiyalash bir-
biri bilan aralashmaydigan suyuqliklar yordamida eritma tarkibidagi komponentlarda birini yoki bir 
nechtasini selektiv (tanlab) eritish orqali ajratiladi. Bunda eritib oluvchi — selektiv erituvchi eritma bilan 
ikki qatlam hosil qiladi. Shundan foydalangan holda, ular ajratib olinadi, erituvchi haydaladi va yana 
erituvchi sifatida ishlatiladi, erituvchidan sulda aralashtiriladi. 
qolgan moddalar esa aralashmalar sifatida alohida olinadi. Masalan, nitrobenzol, furfural yoki 
boshqa qutbli erituvchilar yordamida surkov moylari turii zararli aralashmalardan tozalanadi. 
Uglevodorodlar, spirtlar, aldegidlar, moy kislotalari va boshqa ko'pgina organik