1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Xomashyoni quruq usulda saralashda havo separatorlaridan foydalaniladi. Masalan, 
markazdan qochma kuchga asoslangan separatorlarda xomashyo zarrachalari gorizontal 
tekislik bo‘yicha katta tezlik bilan harakatlanayotgan diskka yuboriladi. Markazdan qochma 
kuch ta‗sirida katta va og‘ir zarrachalar yengil va mayda zarrachalarga qaraganda uzoqroq 
masofaga otilib boradi va shu tariqa xomashyo katta va kichik zarrachalarga saralanadi.
 
Magnitga tortiluvchi va tortilmovchi materiallarni bir— biridan elektromagnit 
separator yordamida ajratib olish mumkin. Masalan, magnitli temirtosh 
)
O
(Fe
4
3
ni kerakmas 
jinslardan ajratishda asosan ushbu usuldan foydalaniladi. Elektromagnit separatorning ishlash 
printsipi chizmasi
 albomda keltirilgan. Maydalangan xomashyo elektromagnit (3) 
o‘rnatilgan baraban (2) da harakatlanuvchi transportyor lentasiga (1) kelib 
tushadi. Transportyor lentasini barabanning yuzasidan o‘tishida 
magnitlanmaydigan zarrachalar 4—bunkerga tushadilar, magnitlanuvchanlar esa 

---

54 
 
lentada biroz ushlanib qoladilar va lenta baraban yuzasidan o‘tgandan so‘ng 5—
bunkerga yig‘iladilar. 
Termik usulda boyitish
xomashyo tarkibiga kirgan komponentlarning turli temperaturada 
suyuqlanishiga asoslangan. Masalan, toza oltingugurtni oltingugurtli rudalardan shu usulda ajratib 
olinadi. Oltingugurt ancha past temperaturada (113—119°С) suyuqlanadi, keraksiz rudalar esa yuqori 
temperaturada suyuqlanadi. 
Kimyoviy usulda boyitish
xomashyo tarkibiga kirgan komponentlarning ba‗zi birlarini 
reagentlar ta‗sirida erishiga yoki bir-biridan oson ajraladigan birikmalar hosil qilishiga asoslangan. 
Kimyoviy usulda boyitishga minerallarni yuqori temperaturada kuydirish ham kiradi. Bunda 
karbonatlarning, organik aralashmalarining parchalanishi va namlikning yo‘qolishi hisobiga 
xomashyodagi kerakli komponentning miqdori ortadi.