1. Psixologiya elminin yaranmasında dualist təlimlərin rolu

2.Aristotel psixi inkişafın mənbəyi haqqında 
Psixologiya elmi qədim tarixə malikdir. Psixoloji anlayışlar sistem şəklində 
ilk dəfə olaraq Aristotel (eramızdan əvvəl IV əsr) "Ruh haqqında" 
traktatında şərh olunmuşdur. Traktat psixologiya yox, "ruh haqqında" 
adlanır.O bu əsərdə ilk dəfə ruh və bədənin vəhdəti psinsipi haqqında elmi 
fikirler irəli sürmüşdür.
Aristotel ruhun bir substansiya kimi nəzərdən 
keçirilməsini rədd etdi. Eyni zamanda o, ruhu materiyadan (canlı 
cisimlərdən) ayrı hesab etməyi mümkün hesab etmirdi. Aristotelin fikrincə, 
ruh qeyri-cismanidir, canlı bədənin formasıdır, onun bütün həyati 
funksiyalarının səbəbi və məqsədidir. Aristotel ruh anlayışını ona 
münasibətdə hansısa xarici hadisəni deyil, bədənin funksiyası kimi irəli 
sürdü. Ruh və ya "psixika" canlının özünü dərk etməsinə imkan verən 
mühərrikdir.Beləliklə, ruh müxtəlif fəaliyyət qabiliyyətlərində özünü 
göstərir: qidalanma, hiss, rasional. Yüksək qabiliyyətlər aşağı olanlardan və 
onların əsasında yaranır. İnsanın ilkin idrak qabiliyyəti hissdir; o, “mum 
dəmirsiz möhür təəssüratı aldığı” kimi, materiya olmadan da hisslə 
qavranılan cisimlər şəklini alır. Hisslər təsvirlər şəklində bir iz buraxır - 
ə
vvəllər hisslərə təsir edən cisimlərin təsvirləri. Aristotel göstərdi ki, bu 
obrazlar üç istiqamətdə bağlıdır: oxşarlıq, bitişiklik və təzadla, bununla da 
ə
sas əlaqə növlərini - psixi hadisələrin assosiasiyalarını göstərir. Aristotel 
hesab edirdi ki, insanı tanımaq ancaq kainatı və onda mövcud olan nizamı 
bilməklə mümkündür. Beləliklə, ilk mərhələdə psixologiya ruh haqqında 
elm kimi çıxış edirdi.
Aristotel əqlə xüsusi məna verirdi. Aristotelin fikrincə
digər canlılardan başlıca üstünlüyü onun ağlıdır. Əql ümumini fikirləşmək 
qabiliyyətidir (ümumi başlanğıcı dərk etmək qabiliyyəti və bu da bilik əsasında 
xüsusini, təkcəni izah etmək bacarığıdır). Bu əsasda nitqin olması (əslində 
nitqdə ümumi haqqında fikir təzahür edir) insanı heyvandan fərqləndirir. 

---

Sonra insanın elmi vardır, ümumi başlanğıclar haqqında biliyi vardır. Heyvan 
isə bundan da məhrumdur. Əql insan əməllərini şərtləndirir, onun iradəsini 
formalaşdırır. İradə cəhdlərdən yaranır və insanı əxlaqi (mənəvi) seçməyə 
hazırlayır (bu da, öz növbəsində, ümumi haqqında biliyə əsaslanır).