1 T. C. Sağlik bakanliğI TEMEL Sağlik hizmetleri genel müDÜRLÜĞÜ

1 

                                    

 

T.C. 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 

 

İLKYARDIM VE ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ  

DAİRE BAŞKANLIĞI

 

  

 

 

 

 

TEMEL İLKYARDIM UYGULAMALARI 

EĞİTİM KİTABI 

 

 

H. Fazıl İNAN* 

Zülfinaz KURT** 

İlknur KUBİLAY*** 

 

 

 

 

ANKARA 2011 

 

 

* 

İlkyardım ve Acil Sağlık Hizmetleri Daire Başkanı 

** 

İlkyardım Şube Müdürü 

*** 

Uzm. Yük. Hem. İlkyardım Şubesi 

 

 

 

2 

ÖNSÖZ 

 

Yaşadığımız sürece çeşitli nedenlerle yaralanmalar veya hastalıklarla karşılaşmamız kaçınılmazdır. 

Yaşamımızın çeşitli dönemlerinde, bulunduğumuz her ortamda kaza ve hastalanma riski taşımaktayız. Bu 

gibi durumlarla karşılaştığımızda, müdahalede bulunanların ilkyardım eğitimi almış olmaları, yaşamın 

sürdürülmesinde, sakatlanmaların önlenmesinde ve iyileşme sürecinin kısaltılmasında belirleyici rol 

oynayacaktır. 

Ülkemizde ev, iş ya da trafik kazaları ve doğal afetler nedeni ile çok sayıda vatandaşımız yaşamını 

kaybetmekte ya da sakat kalmaktadır. Bu gibi durumlarda olay yerinde her zaman bir sağlık görevlisi 

olamayacağı için olaydan etkilenen ya da ortamda bulunan kişilerin kendilerine ya da başkalarına 

yapacakları ilkyardım uygulamaları son derece önemlidir. Toplumumuzda genel bir anlayış olarak, 

ilkyardım ile acil yardım ifadeleri birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Oysa acil yardım, sağlık çalışanları 

tarafından gerekli donanımla yapılan tıbbi müdahaleleri kapsamasına rağmen; ilkyardım, bu konuda eğitim 

almış kişilerce olay yerinde bulunan malzemelerle ilaçsız olarak yapılan, uygulamalardır. 

Ancak ilkyardım eğitimi almamış kişilerin, ilkyardım uygulamalarında bulunmaları sakıncalı 

sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle ilkyardım uygulayacak olan kişilerin, mutlaka ilkyardım eğitimi almış 

olmaları, öncelikli amaçlarının kişilere zarar vermemek olduğunu bilmeleri ve hayati tehlike oluşturabilecek 

müdahalelerde bulunmamaları son derece önemlidir. 

Bakanlığımız tarafından toplumda ilkyardım bilincinin geliştirilmesi, ilkyardım eğitimi almış 

kişilerin sayısının artırılması ve konuya gereken duyarlılığın gösterilmesi amacıyla ilkyardım konusunda bir 

dizi yeni çalışma başlatılmıştır. Bu nedenle öğretmen, polis, itfaiyeci, arama ve kurtarma hizmetlerinde 

görev alan kişiler gibi öncelikli meslek grupları başta olmak üzere tüm halkımızın ilkyardım konusundaki 

eksik ya da yanlış bilgilerinin giderilmesi ve güncelleştirilmesi amacıyla İlkyardım Temel Uygulamaları 

Eğitim Rehberi hazırlanmıştır. 

Bu amaçla; Bakanlığımız tarafından hazırlanan ve 22 Mayıs 2002 tarih ve 24762 sayılı Resmi 

Gazete’ de yayınlanan İlkyardım Yönetmeliği çerçevesinde, önümüzdeki yıllarda ilkyardım eğitimi almış 

sertifikalı ilkyardımcıların sayılarının ve niteliklerinin artmasına ve toplumumuzun ilkyardım konusunda 

bilinçlendirilmesine katkı sağlayacak olan bu rehberin hazırlanmasında emeği geçen İlkyardım ve Acil 

Sağlık Hizmetleri Daire Başkanlığı çalışanlarına teşekkür ederim. 

 

 

 

Temel Sağlık Hizmetleri 

Genel Müdürü 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 

İÇİNDEKİLER: 

 

1-GENEL İLKYARDIM BİLGİLERİ: 

İlkyardım nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

Acil tedavi nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

İlkyardımcı 

kimdir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

İlkyardım ve acil tedavi arasındaki fark nedir?  

 

 

 

 

     

 

8 

İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir?  

 

 

 

 

 

 

 

8 

İlkyardımın temel uygulamaları nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

8 

112’nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir?  

 

 

 

 

 

9 

İlkyardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler nelerdir?  

 

 

 

 

9 

İlkyardımcının özellikleri nasıl olmalıdır? 

 

 

 

 

 

 

 

9 

Hayat kurtarma zinciri nedir?  

 

 

 

 

 

 

                        10 

İlkyardımın ABC’si nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

          10 

 

2-HASTA/YARALININ VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: 

İlkyardımcının bilmesi gereken ve vücudu oluşturan sistemler nelerdir?  

 

  

            11 

Vücutta nabız alınabilen bölgeler nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

            12 

Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir? 

 

 

 

 

 

            12 

Hasta/yaralıların ilk değerlendirilme aşamaları nelerdir?  

 

 

 

                        12 

Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi nasıl olmalıdır?  

 

 

 

                         13 

Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir?  

 

 

 

 

 

 

            14 

Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir? 

 

 

 

 

            14 

 

3-TEMEL YAŞAM DESTEĞİ: 

Solunum ve kalp durması nedir?  

 

 

 

 

 

 

  

           15 

Temel yaşam desteği nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

           15 

Hava yolunu açmak için Baş-Çene pozisyonu nasıl verilir? 

 

 

 

 

           15 

Yapay solunum nasıl yapılır?  

 

 

 

 

 

 

 

           15 

Dış kalp masajı nasıl yapılır?  

 

 

 

 

 

 

 

           16 

Çocuklarda (1-8 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır?  

 

 

 

 

           17 

Bebeklerde (0-1 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır?   

 

 

 

 

           17 

Hava yolu tıkanıklığı nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

           18 

Hava yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir?  

 

 

 

 

 

 

           18 

Tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich manevrası nasıl uygulanır?  

 

 

 

          18 

Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır?  

 

 

 

 

          20 

 

4-KANAMALARDA İLKYARDIM: 

Kanama nedir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           21 

Kaç çeşit kanama vardır? 

 

 

 

 

 

 

 

 

           21 

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?     

 

 

 

 

 

           21 

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir?  

 

 

 

 

 

           22 

Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır? 

 

 

 

 

           22 

4 

Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır? 

 

 

 

 

 

 

           23 

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?  

 

 

 

           23 

El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır? 

 

 

 

 

 

           23 

Şok nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           24 

Kaç çeşit şok vardır?  

 

 

 

 

 

 

 

 

           24 

Şok belirtileri nelerdir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

           25 

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?  

 

 

 

 

 

 

           25 

Şok pozisyonu nasıl verilir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

           25 

 

5-YARALANMALARDA İLKYARDIM: 

Yara nedir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           26 

Kaç çeşit yara vardır?  

 

 

 

 

 

 

 

 

           26 

Yaraların ortak belirtileri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

           26 

Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır? 

 

 

 

 

 

 

           27 

Ciddi yaralanmalar nelerdir?  

 

 

 

 

 

 

 

           27 

Ciddi yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

  

          27 

Delici göğüs yaralanmalarında ne gibi sorunlar görülebilir? 

 

 

 

 

           27 

Delici göğüs yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

           28 

Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir?  

 

 

 

 

           28 

Delici karın yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

           28 

Kafatası ve omurga yaralanmaları neden önemlidir? 

 

 

 

 

 

           28 

Kafatası yaralanmaları çeşitleri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

           29 

Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri nelerdir?  

 

 

 

 

           29 

Kafatası ve omurga yaralanmalarında belirtiler nelerdir?  

 

 

 

 

           29 

Kafatası ve omurga yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

           30 

 

6-YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMASINDA İLKYARDIM: 

Yanık nedir?     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          31 

Kaç çeşit yanık vardır?     

 

 

 

 

 

 

 

 

          31 

Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?  

 

 

 

 

 

          31 

Yanıklar nasıl derecelendirilir?     

 

 

 

 

 

 

 

          31 

Yanığın vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?   

 

 

 

 

 

 

          31 

Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir?  

 

 

 

 

 

           32 

Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

  

          32 

Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

  

          32 

Sıcak çarpması belirtileri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

           33 

Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

  

          33 

Sıcak çarpmasında risk grupları var mıdır? 

 

 

 

 

 

 

           33 

Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir? 

           34 

Donuk belirtileri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

           34 

Donukta ilkyardım nasıl olmalıdır? 

 

 

 

 

 

 

 

           34 

 

 

5 

7-KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLKYARDIM: 

Kırık nedir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          35 

Kaç çeşit kırık vardır?  

 

 

 

 

 

 

 

  

         35 

Kırık belirtileri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

          35 

Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir? 

 

 

 

 

 

          35 

Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

 

 

          35 

Burkulma nedir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          36 

Burkulma belirtileri nelerdir?  

 

 

 

 

 

 

 

          36 

Burkulmada ilkyardım nasıl olmalıdır?  

 

 

 

 

 

 

          36 

Çıkık nedir?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          36 

Çıkık belirtileri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

          36 

Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalıdır? 

 

 

 

 

 

 

 

          36 

Kırık çıkık ve burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır? 

 

 

 

 

 

          36 

Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? 

 

 

 

 

          36 

Tespit yöntemleri nelerdir? 

 

 

 

 

 

 

 

 

          37 

 

8-BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM: 

Bilinç bozukluğu/Bilinç kaybı nedir?  

 

 

 

 

 

 

          40 

Bilinç kaybı nedenleri nelerdir?