Uygulamalari
Yüklə 3,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
i
2014 ACİL VE AFETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
TEMEL İLKYARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI
SAĞLIK BAKANLIĞI VAN SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM BİRİMİ 2014
ii
iii TEMEL İLKYARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI VAN 2014
iv
v ÖNSÖZ
Günümüzde insanlar yoğun bir koşuşturmanın içerisinde, kronik hastalıklar artmakta ve ani gelişen kalp krizi sonucu insanlar hayatlarını kaybetmektedir. Kentleşmenin ve paralelinde araç sayısının hızla artması sonucu trafik kazaları da kaçınılmaz bir hale gelmekte ve bu kazalarda çok sayıda insan hayıtını kaybetmekte veya sakat kalmaktadır. Ayrıca doğal afetler sonucu birçok insan etkilenmekte ve yaşamlarını kaybetmektedir. Hayatı etkileyen olaylar değerlendirildiğinde 1-2 dakika içerisindeki müdahalenin çoğu hastanın hayatını kurtaracağı görülmektedir. Ancak bu gibi durumlarda olay yerinde her zaman bir sağlık görevlisi olamayacağı için olay yerinde bulunan kişilerin yapacağı ilkyardım uygulamaları son derece önemlidir. Toplumda ilkyardım bilinci geliştikçe ve eğitimli ilkyardım uygulayıcılarının sayısı arttıkça hayatı tehdit eden olaylar karşısında ilkyardımcılar tarafından kurtarılacak hayatlar artacak ve toplumun sağlık bilinci gelişecektir. Sağlık Bakanlığı tarafından toplumda ilkyardım bilincinin geliştirilmesi, ilkyardım eğitimi almış kişilerin sayısının artırılması ve konuya gereken duyarlılığın gösterilmesi amacıyla ilkyardım konusunda yapılan çalışmalar ve düzenlemeler sonucunda tüm halkımızın ilkyardım konusundaki eksik ya da yanlış bilgilerinin giderilmesi ve güncelleştirilmesi amacıyla İlkyardım Temel Uygulamaları Eğitim Rehberi hazırlanmıştır. Bu sayede; ilkyardım eğitimi almış sertifikalı ilkyardımcıların sayılarının ve niteliklerinin artması ve toplumumuzun ilkyardım konusunda bilinçlenmesi amaçlanmıştır. Bu kitap Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Temel İlkyardım Uygulamaları Eğitim Kitabı referans alınarak hazırlanmıştır.
vi
1-GENEL İLKYARDIM BİLGİLERİ: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 İlkyardım nedir? Acil tedavi nedir? İlkyardımcı kimdir? İlkyardım ve acil tedavi arasındaki fark nedir? İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir? İlkyardımın temel uygulamaları nelerdir? 112’nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir? İlkyardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler nelerdir? İlkyardımcının özellikleri nasıl olmalıdır? Hayat kurtarma zinciri nedir? İlkyardımın ABC’si nedir?
İlkyardımcının bilmesi gereken ve vücudu oluşturan sistemler nelerdir? Vücutta nabız alınabilen bölgeler nelerdir? Hasta/yaralının değerlendirilmesinin amacı nedir? Hasta/yaralıların ilk değerlendirilme aşamaları nelerdir? Hasta/yaralının ikinci değerlendirmesi nasıl olmalıdır? Olay yerini değerlendirmenin amacı nedir? Olay yerinin değerlendirilmesinde yapılacak işler nelerdir?
3-TEMEL YAŞAM DESTEĞİ: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Solunum ve kalp durması nedir? Temel yaşam desteği nedir? Hava yolunu açmak için Baş-Çene pozisyonu nasıl verilir? Yapay solunum nasıl yapılır? Dış kalp masajı nasıl yapılır? Çocuklarda (1-8 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır? Bebeklerde (0-1 yaş) Temel Yaşam Desteği nasıl yapılır? Hava yolu tıkanıklığı nedir? Hava yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir? Tam tıkanıklık olan kişilerde Heimlich manevrası nasıl uygulanır? Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır?
vii 4-KANAMALARDA İLKYARDIM: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Kanama nedir? Kaç çeşit kanama vardır?Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir? Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir? Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır? Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır? Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır? El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır? Şok nedir? Kaç çeşit şok vardır? Şok belirtileri nelerdir? Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir? Şok pozisyonu nasıl verilir?
5-YARALANMALARDA İLKYARDIM: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Yara nedir? Kaç çeşit yara vardır? Yaraların ortak belirtileri nelerdir? Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır? Ciddi yaralanmalar nelerdir? Ciddi yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır? Delici göğüs yaralanmalarında ne gibi sorunlar görülebilir? Delici göğüs yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir? Delici karın yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Kafatası ve omurga yaralanmaları neden önemlidir? Kafatası yaralanmaları çeşitleri nelerdir? Kafatası ve omurga yaralanmalarının nedenleri nelerdir? Kafatası ve omurga yaralanmalarında belirtiler nelerdir? Kafatası ve omurga yaralanmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Yanık nedir? Kaç çeşit yanık vardır? Yanığın ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir? Yanıklar nasıl derecelendirilir? Yanığın vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir? Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardım işlemleri nedir? Kimyasal yanıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır?
viii Elektrik yanıklarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Sıcak çarpması belirtileri nelerdir? Sıcak çarpmasında ilkyardım nasıl olmalıdır? Sıcak çarpmasında risk grupları var mıdır? Sıcak yaz günlerinde sıcak çarpmasından korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir? Donuk belirtileri nelerdir? Donukta ilkyardım nasıl olmalıdır?
7-KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLKYARDIM: . . . . . . . . . . . . 42 Kırık nedir? Kaç çeşit kırık vardır? Kırık belirtileri nelerdir? Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar nelerdir? Kırıklarda ilkyardım nasıl olmalıdır? Burkulma nedir? Burkulma belirtileri nelerdir? Burkulmada ilkyardım nasıl olmalıdır? Çıkık nedir? Çıkık belirtileri nelerdir? Çıkıkta ilkyardım nasıl olmalıdır? Kırık çıkık ve burkulmalarda tespit nasıl olmalıdır? Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? Tespit yöntemleri nelerdir?
8-BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Bilinç bozukluğu/Bilinç kaybı nedir? Bilinç kaybı nedenleri nelerdir? Bilinç bozukluğu belirtileri nelerdir? Bilinç bozukluğu durumunda ilkyardım nasıl olmalıdır? Koma pozisyonu (Yarı yüzükoyun-Yan pozisyon) nasıl verilir? Havale nedir? Havale nedenleri nelerdir? Nedenlerine göre havale çeşitleri nelerdir? Ateş nedeniyle oluşan havale nedir? Ateş nedeniyle oluşan havalede ilkyardım nasıl olmalıdır? Sara krizi ( Epilepsi) nedir? Sara krizinin belirtileri nelerdir? Sara krizinde ilkyardım nasıl olmalıdır? Kan şekeri düşüklüğü nedir?
ix Kan şekeri düşmesinin nedenleri nelerdir? Kan şekeri aniden düştüğünde hangi belirtiler görülür? Kan şekeri düşüklüğü yavaş ve uzun sürede oluşursa hangi belirtiler görülür? Kan şekeri düşmesinde ilkyardım nasıl olmalıdır? Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri nelerdir? Göğüste kuvvetli ağrı belirtileri nelerdir? Göğüs ağrısında ilkyardım nasıl olmalıdır?
55 Zehirlenme nedir? Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir? Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir? Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım nasıl olmalıdır? Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır? Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl olmalıdır? Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları nelerdir?
58 Hayvan ısırmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Arı sokmalarının belirtileri nelerdir? Arı sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Akrep sokmalarının belirtileri nelerdir? Akrep sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Yılan sokmalarının belirtileri nelerdir? Yılan sokmalarında ilkyardım nasıl olmalıdır? Deniz canlıları sokmasında belirtiler nelerdir? Deniz canlıları sokmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
İLKYARDIM: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Göze yabancı cisim kaçmasında ilkyardım nasıl olmalıdır? Kulağa yabancı cisim kaçmasında ilkyardım nasıl olmalıdır? Buruna yabancı cisim kaçmasında ilkyardım nasıl olmalıdır?
Boğulma nedir? Boğulma nedenleri nelerdir? Boğulmalarda genel belirtiler nelerdir? Boğulmalarda genel ilkyardım işlemleri ne olmalıdır?
x 13-HASTA/YARALI TAŞIMA TEKNİKLERİ: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Hasta/yaralı taşınmasında genel kurallar nelerdir? Acil taşıma teknikleri nelerdir? Sürükleme yöntemleri nelerdir? Araç içindeki yaralıyı taşıma (RENTEK manevrası) Kısa mesafede süratli taşıma teknikleri nelerdir? Sedye üzerine yerleştirme teknikleri nelerdir? Sedye ile taşıma teknikleri nelerdir?
xi
- 1 -
(1) GENEL İLKYARDIM BİLGİLERİ İlkyardım nedir? Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.
Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.
Acil tedavi bu konuda ehliyetli kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahale olmasına karşın, ilkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat kurtarıcı müdahaledir. İlkyardımcı kimdir? İlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi ya da kişilerdir. İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir?
Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması,
Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi,
İyileşmenin kolaylaştırılması. İlkyardımın temel uygulamaları nelerdir? İlkyardım temel uygulamaları Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir. Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
- 2 - Bildirme: Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşu 112 ye bildirilmelidir.
Sakin olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalı,
112 merkezi tarafından sorulan sorulara net bir şekilde cevap verilmeli,
Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin adı verilmeli,
Kimin, hangi numaradan aradığı bildirilmeli,
Hasta/yaralı(lar)ın adı ve olayın tanımı yapılmalı,
Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmeli,
Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmeli,
112 hattında bilgi alan kişi, gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon kapatılmamalıdır.
Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır. İlkyardımcının müdahale ile ilgili öncelikli yapması gerekenler nelerdir?
Hasta / yaralıların durumu değerlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir,
Hasta/yaralının korku ve endişeleri giderilir,
Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir,
Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunulur,
Kırıklara yerinde müdahale edilir,
Hasta/yaralı sıcak tutulur,
Hasta/yaralının yarasını görmesine izin verilmez,
Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapılır,
- 3 -
Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112)
(Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır). İlkyardımcının özellikleri nasıl olmalıdır? Olay yeri genellikle insanların telaşlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir şekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilkyardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir:
İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmalı,
Önce kendi can güvenliğini korumalı,
Sakin, kendine güvenli ve pratik olmalı,
Eldeki olanakları değerlendirebilmeli,
Olayı anında ve doğru olarak haber vermeli (112’yi aramak),
Çevredeki kişileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmeli,
İyi bir iletişim becerisine sahip olmalıdır.
Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir.
2.Halka - Olay yerinde Temel Yaşam Desteği yapılması 3.Halka - Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması 4.Halka - Hastane acil servislerinde müdahale yapılmasıdır.
- 4 - İlkyardımın ABC si nedir? Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir:
Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi
Solunumun değerlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset)
Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır) (2) HASTA/YARALININ VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İlkyardımcının bilmesi gereken ve vücudu oluşturan sistemler nelerdir? İlkyardımcının insan vücudu, yapısı ve işleyişi konusunda bazı temel kavramları bilmesi, ilkyardımcı olarak yapacağı müdahalelerde bilinçli olmasını kolaylaştırır.
yapar.
Kemikler
Eklemler
Kaslar
benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar.
Dolaşım sistemi şu yapılardan oluşur:
Kalp
Kan damarları
Kan
- 5 -
Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düşünme, algılama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar.
Sinir sistemi şu yapılardan oluşur:
Beyin
Beyincik
Omurilik
Omurilik soğanı Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alışverişi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar.
Solunum sistemi şu organlardan oluşur:
Solunum yolları
Akciğerler
- 6 - Yüklə 3,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|