1-tema. Akademiyalıq jazıw. Ólshem túsinigi Jobası

Stilistikalıq norma. Tildegi sózlerdi orınsız qollanıw stillik qátelerdiń kelip shıǵıwına tiykar jaratadı. Til birliklerin qollanıwda maqsetke muwapıqlıq stillik norma máselesinde baslı ólshem esaplanadı. Stillik normanı belgilewde qollanılıp atırǵan til birliginiń ulıwma xalıq tárepinen maqullanǵanlıǵı, onıń kópshilik tárepinen sol formada qollanılıwı qabıl etilgen bolıwı kerekligi hám de talqılanıp atırǵan til birligi haqqında bir qararǵa keliwde onıń tekstke sáykesligi esapqa alınadı. Sóylewdiń awızeki formasında bul birliklerdiń orınsız, tákirar paydalanılıwı, sóz qollanıwdaǵı anıqlıqtıǹ jetispewi hár qıylı stillik qátelerdi keltirip shıǵaradı. Tilde sinonimlerdi orınsız qollanıw, tilde bar bolǵan funktsional stillerge tán til birliklerin orınsız qollanıw sıyaqlı jaǵdaylar stillik normanıń buzılıwına alıp keledi.
Punktuaciyalıq norma. İrkilis belgilerin durıs qoyıw norması. Punktuaciya- jazıwdıń shártli belgileriniń biri. Jazıwda imla (orfografiya) qanday xızmet atqarsa, irkilis belgileri de sawatlı, mádeniyatlı jazıwdı támiyinlew ushın úlken xızmet atqaradı. Punktuaciya termini (latınnıń punktum - noqat) til iliminde eki túrli mánige iye. Birinshiden, irkilis belgileriniń jıyıntıǵı, irkilis belgileri tuwralı qaǵıydalar jıynaǵı degen uǵımdı bildirse, ekinshiden, ol jazba tilde irkilis belgileriniń praktikalıq qollanılıwın hám olardıń sistemasın úyretedi. İrkilis belgileri de jazba tildiń grafikalıq tańbası, ol tildiń jazba túrin sóylew hám jazıwda mánilik jaqtan durıs oqıw hám túsiniw ushın eń zárúrli qural bolıp esaplanadı.
Soraw hám tapsırmalar:
1. Akademiyalıq jazıw páni haqqında nelerdi bilesiz?
2. Qaraqalpaq tilinde is júrgiziw tuwralı erkin pikiriǹizdi jazıń.
3. Tildiń jámiyetlik xızmeti haqqında aytıp beriń.
4. Qaraqalpaq tiliniń sózlik baylıǵı qalay rawajlanǵan?
5. Ádebiy til normalarınıǹ túrlerine mısallar jazıp úyreniǹ.
Ádebiyatlar
1. Berdimuratov E. Házirgi qaraqalpaq tili. Leksikologiya. Nókis, 1994.
2. N.Mahmudov., A.Rafiev., İ.Yuldashev. Mámleketlik tilde is júrgiziw. Nókis, 2005.
3. Berdimuratov E. Ádebiy tildiń funkcionallıq stilleriniń rawajlanıwı menen qaraqalpaq leksikasınıń rawajlanıwı. Nókis, 1973.