1. Təsviri sənət və onun xüsusi məktəblərdə tədrisi metodikası fənninin məzmunu,məqsədi və xüsusi təhsildə yeri

Teatr-dekorasiya boyakarlığı - müxtəlif mövzulu teatr tamaşalarının bədii və sənədli filmlərin tərtibatı, dekorasiyaları, geyim nümunləri ilə əlaqədar yaradı-lan təsvirləri nəzərdə tutur. Bu növ boyakarlıq əsərlərində hadisələrin cərəyan etdiyi mühit, məişət şəraiti, geyim nümunələri, müxtəlif xalqların adət-ənənələri, hadisələrin cəryan etdiyi yerlər və s. təsvir olunur.

64.​.Xüsusi təhsil məktəblərində təsviri incəsənət dərslərinin əhəmiyyəti. Naturadan rəsm

Təsviri sənət digər fənlər kimi məktəblilərin əqli, əxlaqi, estetik, əmək və bədən tərbiyəsinə müstəsna dərəcədə böyük təsir göstərir. Bu onunla izah olunur ki, bu dərslərin konkret praktiki mahiyyəti əqli cəhətdən zəif olan uşaqların müsbət imkanlarını səfərbər etmək üçün çox əlverişli şərait yaradır..

Təsviri sənət dərslərində şagirdlər ətraf aləmin obyekt və hadisələri haqqında təsəvvürlərini təkmilləşdirir, müşahidə, vizual yaddaş, təxəyyül, fantaziya, bədii zövq, müşahidə olunanlardan xəbərdar olmaq, əsas, vacib olanı vurğulamaq, bütöv və onun hissələri arasında əlaqə yaratmaq bacarığını inkişaf etdirirlər.

Əqli qüsurlu uşaqlarda hərəkətlərin koordinasiyasının əhəmiyyətli dərəcədə pozulması, barmaqların və əllərin əzələlərinin inkişaf etməməsi var ki, bu da yazı texnikasını mənimsəməyi çətinləşdirir. Bununla əlaqədar olaraq, vizual fəaliyyətin rolu ölçüyəgəlməz dərəcədə artır, çünki onun tətbiqi prosesində, göstərilən çatışmazlıqlar düzəldilir. Çoxsaylı məşqlər uşağın gözünü və əlini əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirir, barmaqları şüurlu, dəqiq və əlaqələndirilmiş hərəkətlərə öyrədir, ələ elastiklik və möhkəmlik verir.

Rəsm dərslərində effektiv şəkildə meydana çıxan əşyaların xüsusiyyətləri haqqında biliklər tədricən uşaqların şüurunda möhkəmlənir.. Əqli cəhətdən qüsurlu uşaqlarda estetik qavrayışın inkişafı üçün təsviri incəsənət dərslərində onlara əlçatan olan sənət əsərlərinin (rəsmlərin, heykəllərin, dekorativ-tətbiqi məmulatların və s. reproduksiyaların) sistemli şəkildə nümayiş etdirilməsi, xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, emosional qavrayış vasitəsilə köməkçi məktəbin şagirdləri tədricən ətrafdakı reallıq hadisələrin onların şüuruna çatan estetik qiymətləndirilməsinə gətirilir.

Dekorativ rəsm üçün məqsədə uyğun olaraq bir ölçüyə malik olmalıdır: hazır nümunələrə görə naxışlar, verilmiş bir sxemə. Dekorativ rəsm zamanı şagirdlər vahid təkrarlanan hərəkətlərin ritmini və onların amplitudasını məşq edirlər. Şaquli, üfüqi və əyri düz xətlər çəkməyi, dalğalı xətlər çəkməyi, seqmentləri bərabər hissələrə bölməyi, gözü inkişaf etdirən sadə rəsmləri yerinə yetirməyi öyrənirlər. Məktəblilər simmetrik naxışların yerləşdirilməsi, rəng birləşmələrinin və əsas həndəsi fiqurların reproduksiyasında dəfələrlə məşq edirlər.

Təsviri sənət dərsləri əqli qüsurlu uşağa nəzərəçarpacaq dərəcədə korreksiya və inkişaf etdirici təsir göstərir: onun intellektual, emosional və motor bacarıqlarına (əl hərəkətliliyinə), şəxsi keyfiyyətlərin inkişafına təsir göstərir, estetik qavrayışın formalaşmasına töhfə verir.(

Dekorativ rəsm üzrə tapşırıqlar müəyyən bir ardıcıllıqla təşkil olunmalıdı: hazır nümunələrə əsasında naxışlar, verilmiş bir sxemə,istifadə ediləcək elementlərdən,naxışların müstəqil tərtib olunması.

Dərslərin ilkin mərhələsində ölçülərinə görə dəyişən həndəsi fiqurlardan ibarət naxışlar ən məqbuldur (böyük dairə - kiçik dairə, böyük dairə - kiçik dairə).

Şagirdlər daha sonra iki fiqurdan ibaret (dairə - kvadrat, dairə - kvadrat) nümunələr çəkirlər. Tədricən daha mürəkkəb kompozisiyalara keçid alınır ,2-3 fiqur və digər həndəsi elementlərdən ibarət naxışlar artırmaqla tədris olunur.

Naxışlar tərtib edərkən rəsmin fəzada düzgün yerləşdirilməsi də cox əhəmiyyətlidir.Bu cür "orta", "kənarlar", "sol, sağ tərəf", "sol", "sağ", "yuxarı", "aşağı", "ətrafı" və digər terminlər əsasən dekorativ rəsm məşğələri zamanı uşaqlar tərəfindən mənimsənilir.

Təsviri sənət məşğələləri sağlamlıq inkanları məhdud olan uşaqlara nəzərəçarpacaq dərəcədə korreksiya və inkişaf etdirici təsir göstərir: onun intellektual, emosional və hərəki bacarıqlarına (əl hərəkətliliyinə), şəxsi keyfiyyətlərin inkişafına təsir göstərir, estetik qavrayışın formalaşmasına imkan yaradır.

65.​Təsviri incəsənət dərslərində əyanilik prinsipi

Bu prinsip təlimi mücərrəd sözlər üzərində deyil, uşaq tərəfindən, bilavasitə qavranılan konkret şeylər və hadisələr üzərində qurmağı nəzərdə tutur. Əyanilik prinsipi idrak prosesinin öz təbiətindən irəli gəlir: idrak prosesi canlı müşahidədən – fakt və hadisələrin qavranmasından başlanır. Ətraf aləm haqqında təsəvvürlərimiz nə qədər dolğun və dürüst olarsa, bu əsasda yaranan anlayış və qanunlar da daha şüurlu mənimsənilər. Təsviri sənətin tədrisi, kollektiv məşğələlərdə keçirilir, yəni bütün qrup yeganə proqram əsasında təlim prosesi keçir. Məşğələ prosesində uşaqlara fərdi yanaşma da həyata keçirilir. Təlim prosesində insan gözəlliyinə emosional münasibət, cəmiyyət və təbiət hadisələri, gördüklərini dərindən və tez qavraması, təsvir xüsusiyyəti, prosesin sözlə və oyunla müşahidəsi, işin yerinə yetirilməsi tempi, təsəvvürlərin aktivliyi həyata keçirilir.

Bu cəhət mənimsəmə prosesində əyaniliyin böyük rolunu yaxşı göstərir. Y. A. Komenski əyaniliyi təlimdə "qızıl qayda" adlandıraraq, ona geniş yer verməyi lazım bilirdi.

Əyanilik öyrənilən mövzunu tez, asan və şüurlu mənimsəməyə, möhkəm yadda saxlamağa, habelə şagirdləri fəallaşdırmağa kömək edir. Əyanilik konkretdən mücərrədə keçməkdə - ümuumiləşdirmə bacarığının inkişafında mühüm rol oynayır.

. Əyanilik müxtəlif vasitələrlə həyata keçirilir:

✓ A)təbii (natural) əyanilik: təbii halda əşya və proseslərin nümayiş etdirilməsi;

✓ b) təsviri əyanilik: əşyanın şəkli, maketi, diafilm, kino, televiziyadan istifadə;

✓ c) sxematik əyanilik: sxem, cədvəl, diaqram və s. üzrə iş;

✓ ç) obrazlı əyanilik: şagirdlərin şəxsi təcrübəsi, təsəvvürləri, müəllimin sözü, ədəbiyyat və incəsənət vasitəsilə canlı obrazlar, təsəvvürlər yaratmaq;

✓ d) simvolik əyanilik: qlobus, xəritə və s. üzrə iş.

Əyanilikdən mənimsəmənin bütün pillələrində - yeni mövzunun mənimsənilməsi, möhkəmləndirilməsi və tətbiqi zamanı istifadə edilə bilər. Lakin əyaniliyi universallaşdırmaq olmaz: əyanilikdən həmişə yox, zəruri hallarda keçilən mövzu üzrə şagirdlərin təsəvvürü olmadıqda və ya çox zəif olduqda istifadə etmək faydalıdır.

Uşaqları biliklərlə silahlandırmaq üçün təlim prosesinde sözlə əyaniliyin vəhdətinin təmin edilməsi zəruridir.

Əyanilik uşaqlarda konkret, mücerred, ümumiləşdirilmiş anlayışların formalaşmasına səbəb olur. Uşaqlar gördükləri əşyaları, onların əlamətlərini asanlıqla yadda saxlaya bilirler. Kor uşaqlarda əyanilik prinsipinde görməni eşitme, hiss etme, toxunma duyğusu evəz edir. Onlar əşyanı görmürlər, lakin əlləri ilə əşyanın xassələrini isti-soyuq, möhkəm, elastik, sığal, kələ-kötür, yumşaq, formasını dördbucaq, üçbucaq, romb, kvadrat və s. fərqləndirə bilirlər.

66.​Mövzu üzrə rəsm məşğələrinin tədrİsi metodikası

 

“Məktəbəqədər təlim və tərbiyə” və “Ailə və ev tərbiyəsi”

ixtisasları üzrə keçirilən Tədris planında “Təsviri sənət və onun

tədrisi metodikası” fənninə “Məktəbəqədər təlim və tərbiyə”

ixtisası üzrə 120 saat, “Ailə və ev tərbiyəsi” ixtisası üzrə 90 saat

ayrılmışdır.

Tədris planına əsasən tərtib olunmuş tədris proqramına

dərslik yazılmışdır.Məktəbəqədər yaşlı uşaqlarda gözəllik hissini tərbiyə etmək, əsrlər boyu həyatın sınağından çıxmış, lakin son dövrlər modernləşməyə məruz qalaraq unudulmuş tətbiqi sənət nümunələri vasitəsi ilə uşaqları həyata hazırlamaq, indi Azərbaycan pedaqoji elminin mühüm vəzifələrindəndir. Məhz uşaq bağçalarında keçirilən ardıcıl, sistemli məşğələlər yolu ilə uşaq ətraf

aləmin dərk olunmasının spesifik formaları ilə tanış olur və həyatı bədii obrazlarla, rənglərlə dərketməyə istiqamətləndirilir.

Onların estetik zövqü, yaradıcı taxəyülü. mənəvi hissləri tərbiyə

olunur, formalaşır vo bununla da gələcək inkişafın əlverişli tə-

məli qoyulur. Təlim yolu ilə uşaqlarda estetik mədəniyyətin in-

kişafı təsviri sənət məşğələlərinin təşkili və quruluşundan,

öyrədiləcək materialın məzmun vo xarakterindən, uşaqların yaş,

bilik və hazırlıq səviyyəsindən, eləcə də. tətbiq olunan usul və

vasitələrin pedaqoji səmərəsindən asılıdır.

Məhz bu səbəbdən məktəbəqədər təhsil sistemində təsvirçilik sənətinin təlim tərbiyə funksiyası müasir tələblərə uyğunlaşdırılmalı, yeni təlim üsulları ilə xarakterizə olunmalıdır.

Təsviri sənətin və onun tədrisi metodikasına dair məqalə,

metodik göstəriş və tədqiqatlar mövciid olsa da təsviri sənətin

tədrisi metodikasına dair lazımi dərslik vo dərs vəsaitləri olmadığından fənnin tədrisini müasir tələblər səvviyəsində qurmaq

müəyyən çətinliklər yaradır.

Məktəbəqədər təlim sistemində, ixtisasçılardan birinci

növbədə, məktəbəqədər yaşlı uşaqların psixologiyasını bilmək

tələb olunur. Əsl ixtisasçı uşağın inkişafının ümumi qanunauyğunluqlarını başa düşməli, müxtəlif fəaliyyət növlərində, həmçinin təsvirçilik sənətində dolğun, psixi inkişaf imkanlarını mənimsəməlidir.

Hazırkı dərslikdə, uşaqlarda yaradıcılığın inkişafı və təsvirçilik sənətinin təlimi zamanı tətbiq edilən iş metodları, təlim

məsələlərinin mənimsodilmosi yolları göstərilir.

Kitabda məktəbəqədər təhsil sistemində çalışan ixtisasçı

tədqiqatçıların apardıqları araşdırmalar nəticəsində gəldikləri nəticələr, uşaqlarda təsvirçilik sənətinin inkişafı, tərbiyəçinin məq-

sədyönlü rəhbərliyi sayəsində müvəffəqiyyətli yolları aydınlaşdırılır. Belə rəhbərlik yalnız o zaman mümkündür ki,

tərbiyəçi özü təsvirçilik sənətinin bilik və bacarığına yiyələnmiş

və incəsənət sahəsində müəyyən hazırlığı olmuş olsun.

Məktəbəqədər uşaqların təsvirçilik sənəti bədii fəaliyyətin

bir növü kimi emosional yaradıcı xarakter daşıyır. Ətraf mühitin

emosional, obrazlı qavranılması üçün uşaq təffəkür və təsəvvü-

rün obrazlı inkişafını, həmçinin bədii həllini verməklə təsvirin

yaranma üsullarını mənimsəməlidir.

Dərslikdə uşaq bağçasında keçirilən rəsm, yapma, applika-

siya məşğələlərinə aid bütün suallara ətraflı cavablar açıqlanır.

Uşaqlarda təsviri yaradıcılığın inkişafı, təlim prosesinin

istiqamətləri haqqında fikirlər bütünlüklə bu dərslikdə həllini tapır.

Uşaqlara təklif olunan hər tapşırıq, onları potensial yaradıcı imkanın inkişafına yönəldir. Məşğələdə uşağın müsbət emosional münasibəti onun yaradıcılığının inkişafı üçün mütləq əsasdır. Gələcəyin tərbiyəçisi bunu heç vaxt unutmamalı və

uşaqlarda baş verən bu prosesə ciddi yanaşaraq, uşağın yaradıcı-

lığını fəal surətdə istiqamətləndirməlidir.

Tərbiyəçinin rəhbərliyi altında, uşağın yaradıcılığı daha

yeni xüsusiyyətlər əldə edir. Bu zaman, tədbiq edilən inkişaf etdirici, fəallaşdırıcı tol im üsullarının əhəmiyyəti daha böyükdür.

Tərbiyəçi uşağın marağım nəzərə almalı və elə mövzular seçmə-

lidir ki, hər uşaqda verilmiş tapşırığa müsbət emosional münasibət yaransın və nəticədə uşaq yaradıcılığı olsun.

Dərslik, üç hissədən ibarətdir. Yeni standartlara uyğun

proqram əsasında tərtib edilmişdir. Mövzu ilə əlaqədar, qabaqcıl

bağçalarda aparılmış axtarışların nəticəsi təqdim edilmişdir.

Dərslik nəzəri və təcrübi hissədən ibarətdir.

67.​Azərbaycan xalq rəssamı Tahir Salahovun həyat və yaratıcılığı

Tahir Salahov 1928-ci il noyabr ayının 29-da Bakı şəhərində anadan olub. O, 1957-ci ildə V.İ.Surikov adına Moskva Dövlət Rəssamlıq İnstitutunu rəssam-nəqqaş peşəsi üzrə bitirmişdir. Diplom işi olan "Növbədən qayıdanlar" əsəri ilə Oktyabr inqilabının 40 illiyinə həsr olunmuş Ümumittifaq sərgisində iştirak etmişdir. Həmin ildə Tahir Salahov SSRİ Rəssamlıq İttifaqına üzvlüyə qəbul edilmişdir və gənclərin və tələbələrin VI Ümumdünya festivalı çərçivəsində Moskvada keçirilən gənc rəssamların əsərlərinin Beynəlxalq sərgisində iştirak etmişdir.

Tahir Salahovun “Növbədən qayıdanlar” adlı diplom əsəri (1957) onu aparıcı sovеt rəssamları sırasına çıхardı. Yaхşı rеjissuralı və еffеktlə işlənmiş iri tablo yеni dünyabaхışına doğru yolun yarısı, yaхud başlanğıcı olduğunu хəbər vеrirdi.

1958-ci ildə çəkdiyi “Səhər еşеlonu” tamamilə başqa səpgidə işlənmişdi. Bu dəfəkompozisiya hərəkətlərin qarşılaşması dеyil, kəsişməsiylə qurulurdu: işıqlı şossе, üzərində nеft sistеrnləri görünən qaranlıq körpü.

1959-cu ildə "Rezervuar parkı", "Neftçi" əsərlərini çəkmişdir. O, həmin ildə sosialist ölkələrinin təsviri sənət əsərlərinin Moskvada keçirilən Beynəlxalq sərgisində iştirak etmişdir.

1960-cı ildə "Təmirçilər" və "Qara Qarayevin portreti" əsərlərini çəkmişdir. 1960-cı ildə "Xəzər üzərində" əsərini çəkmişdir. 1963-cü ildə Tahir Salahov sülhü müdafiə Sovet Komitəsinin və SSRİ Rəssamlar İttifaqı idarə heyətinin üzvü seçilmişdir. O, həm də Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı olmuşdur. 1963-cü ildə Parisdə Beynəlxalq gənc rəssamların əsərlərindən ibarət sərgidə iştirak etmişdir. 1967-ci ildə Oktyabr inqilabının 50 illiyinə həsr olunmuş Ümumittifaq bədii sərgisində "Abşeron qadınları", "Bəstəkar Fikrət Əmirovun portreti" və "Aydan" işləri ilə iştirak etmişdir. 1968-ci ildə SSRİ rəssamlar İttifaqının idarə heyətinin katibi seçilmişdir 1971-ci ildə SSRİ-nin yaradılmasının 50 illiyinə həsr olunmuş Ümumittifaq rəssamlıq səgisində iştirak etmişdir. 1972-ci ildə Azərbaycan SSR Rəssamlar İttifaqı idarə heyətinin sədri seçilmişdir. Həmin ildə "SSRİ — bizim vətənimizdir" Ümumittifaq sərgisinin iştirakçısı olmuşdur. 1973-cü ildə SSRİ Rəssamlarının IV qurultayında SSRİ Rəssamlar İttifaqı İdarə Heyətinin birinci katibi seçilmişdir. 1977-ci ildə SSRİ rəssamlarının V qurultayında SSRİ Rəssamlar İttifaqı idarə heyətinin birinci katibi seçilmişdir. O, həmin ildə Oktyabr inqilabının 60 illiyinə həsr olunmuş "Leninizm yolu ilə" Ümumittifaq sərgisində iştirak etmişdir 1978-ci ildə Helsinkidə keçirilən "Realist" Beynəlxalq sərgisində iştirak etmişdir. Həmin il onun Moskvada əsərlərinin fərdi sərgisi təşkil olunmuşdur.

2012-ci ildə Ulyanovskada keçirilən A.A.Plastova adına təsviri incəsənət sahəsində beynəlxalq mükafatın — "Beynəlxalq Adlar" nominasiyasının laureatı adına layiq görülmüşdü. 2012-ci ildə Bakının İçərişəhər tarixi-memarlıq qoruğunun İlyas Əfəndiyev küçəsində ev-muzeyi açılıb. Ev-muzey Tahir Salahovun Azərbaycan dövlətinə bağışladığı özünün rəsm əsərlərindən ibarət kolleksiyası və şəxsi arxivi əsasında yaradılıbdır

Tahir Salahov 20 may 2021-ci ildə 92 yaşında Almaniyanın Berlin şəhərində müalicə olunduğu ağciyər iltihabından vəfat etmişdir. Bakıda Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

68.​Əyanilik prinsipi

Cavab: 65-ci sual

69.​Portret janrı

Portret - təsviri incəsənətin ən geniş yayılmış janrlarından biridir. Portret janrında yaradılmış əsərlərdə konkret şəxslərin (yaxud bir qrup adamın) zahiri oxşarlığı, xarakterik xüsusiyyətləri, fərdi cizgiləri təsvir olunur. Bu janr beş min il əvvəl Qədim Misirdə çox yüksək səviyyədə inkişaf etmişdir. Onun müxtəlif növlə-ri var: tək, cüt, qrup halında, avtoportret, qurşağa qədər, büst və bütöv fiqur.

Portret janrında rəssam konkret şəxsin təsviri vasitəsilə öz müasirlərinin ən səciyyəvi xüsusiyyətlərini ümumiləşdirməyə çalışır. Əsl rəssam təsvir etdiyi şəxsin yalnız zahiri, bəzən də təsadüfi cizgilərinin surətini çıxartmaqla kifayətlənmir, o hər bir adamın daxili simasını onun ilk baxışdan görünməyən xarakterik cəhətlərini axtarıb tapır və üzə çıxarır. Məşhur alman filosofu A.Şopenhauzerin portret janrı haqqında aşağıdakı sözlərini xatırlatmaq istərdik:     “ insanın özü , onun haqqında ağızından daha çox şey deyir ….”

Portret janrında natura əsas rol oynasa da rəssam, təsvir edəcəyi insanın daxili aləmini, xarakterik xüsusiyyətlərini, şəxsi keyfiyyətlərini, sənətini, peşəsini hərtərəfli öyrənir. O, təsvir etdiyi portretdə hamının görə bilmədiyi fərdi cizgiləri, şəxsi keyfiyyətləri, psixoloji durumu görməyi öyrənir və onu təsvir etməyə çalışır.

Təsviri incəsənət tarixində fərdi və qrup halında portretlərin məşhur ustası Holland rəssamı Rembrandt olmuşdur. O, fərdi və qrup portretləri üçün səciyyəvi olan şərtilikdən uzaqlaşaraq, bu janrda parlaq əsərlər yaratmış, hətta onun imkanlarını xeyli genişləndirmişdir. Rembrandtın portret janrında yaratdığı “Doktor Tyulpun anatomiya dərsi”, “Gecə keşikçiləri”, “Qoca kişi”, “Qoca qadın”, “Avtoportret” və digər əsərləri çox məhşurdur.

Azərbaycan təsviri incəsənətində də bir sıra rəssamlarımız portret janrında çox dəyərli sənət əsərləri yaratmışlar. Mirzə Qədim Irəvani “Gənc qadın portreti”. Mikayıl Abdullayev “Oğlumun portreti”, Tağı.Tağıyev “ Şair H.Cavidin portreti və başqaları görkəmli elm, sənət, əmək adamlarına portretlər çəkməklə, bu janrı daha da zənginləşdirmişlər.

70.​Azərbaycan xalq rəssamı Əzim Əzimzadənin həyat və yaradıcılığı.

Əzim Əzimzadə azərbaycanlı rəssam-qrafik, Azərbaycan karikatura sənətinin banisidir. Çox maraqlıdır ki, bu böyük sənətkarın heç rəssamlıq təhsili də olmayıb. Əzim Əzimzadə bu sənəti özü öyrənib..Əzim Əzimzadə 1880-ci ilin may ayında Novxanı kəndində anadan olmuşdur. Rəssamlığa məşhur "Molla Nəsrəddin" jurnalında öz əsərlərini dərc etdirməklə başlamışdır. 1906-cı ildən "Molla Nəsrəddin", "Baraban", "Zənbur", "Tuti", "Kəlniyyət" və sair jurnalların səhifələrində satirik qrafik karikaturalarını nəşr etdirməklə Azərbaycan satirik qrafikasının əsasını qoymuşdur.

Rəssam milli bayramların, adət-ənənələrin bir sıra epizodlarını təsvir etməklə, eyni zamanda cəmiyyətdəki çatışmazlıqlara satirik aspektdən yanaşmışdır. Bu xüsusda onun “Novruz bayramı”, “Ramazan bayramı”, “Qurban bayramı”, “Kasıb evində toy”, “Od üstündən tullanmaq”, “Kos-kosa”, “Çilə kəsdi”, “Arvad toyu”, “Xoruz döyüşdürülməsi”, “Kəndirbaz” və bu kimi mövzuları əhatə edən əsərlərini sadalamaq olar. O, öz əsərlərində mənfi surətləri gah kəsərli yumor, gah yumşaq kinayə ilə kəskin satira atəşinə tuturdu. Çəkdiyi "İt boğuşdurma", "Kişi arvadını döyür", "Varlı evində toy", "Yoxsulların toyu", "Su üstündə dava", "Köhnə bakılılar" kimi əsərlərində müxtəlif sosial təbəqələrə məxsus tiplərin iç üzünü açaraq qadın hüquqsuzluğuna, ədalətsizliyə qarşı çıxış edirdi. Bu mənada, o dövrdə cəmiyyətdəki sosial ədalətsizlikləri özündə daha qabarıq əks etdirən "Köhnə Bakı tipləri" və "100 tip" əsəri xüsusilə təqdirəlayiqdir.

“Varlı evində toy” və “Kasıb evində toy” adlı iki müqayisəli şəkildə əks olunmuş əsərdə olduqca məharətlə təzad əks olunmuşdur.

Siyasi karikatura janrında da bir çox nümunələr yaradıb. Onun faşizmi ifşa edən “Şir və pişik balası”, “Faşizmin çöhrəsi”, “Fürerin qənimətləri”, “Vurulmuş kartlar” və digər karikaturaları bu qəbildəndir.

Ə. Əzimzadə satirik şair M. Ə. Sabirin. “Hophopnamə” əsərinə 56 rəngli litoqrafiya çəkmişdi. O. Cəlil Məmmədquluzadənin və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin əsərləri, o cümlədən xalq nağılları üçün də eyni üslubda rəsmlər silsiləsi yaratmışdır.

Onun teatrlara çəkdiyi geyim eskizləri və dekorasiyalar Azərbaycan rəssamlığının bu sahədəki inkişafına xüsusi təkan vermişdir. Əsərləri dünyanın bir sıra muzeylərində nümayiş etdirilən rəssamın ilk fərdi sərgisi 1940-cı ildə təşkil olunmuşdur. Bakıda keçirilən birinci sərgidə tamaşaçılar rəssamın 1200-dən çox əsərinə tamaşa edə bilmişlər. 1920–1943-cü illərdə Ə. Əzimzadə Azərbaycan Rəssamlıq Texnikumunda müəllim, 1932–1937-ci illərdə isə direktor olmuşdur.

Əzim Əzimzadə yaradıcılığı Azərbaycan təsviri sənətinin inkişafında əvəzedilməz bir mövqe tutur.

Əzim Aslan oğlu Əzimzadə 1943-cü il may ayının 15-də Bakıda vəfat etmişdir. Bakı Rəssamlıq Texnikumu, eləcə də Bakı küçələrindən biri onun adını daşıyır. Yaşadığı evdə rəssamın ev muzeyi açılmış, evin yaxınlılığındakı bağda büstü qoyulmuşdur.

71.​Fəallıq və şüurluq prinsipi

Təlimdə şüurluluq və fəallıq prinsipi.  Təlim zamanı müəllim və şagird fəallığı dərəcəsinin tərs mütənasibliyi qanununa əsaslanır. Həmin səbəbə görə də şüurluluq və fəallıq prinsipinin izahı mövcud izahlardan fərqlənir. Çünki hazırkı izahat şagirdlərin şüurluluq və fəallıq mexanizminə istinad edir. Şagird tədris materialı üzərində düşündükcə, mühakimə yürütdükcə, işlədikcə, yəni zehni və əməli fəallıq göstərdikcə həmin materialı şüurlu surətdə başa düşür, dərk edir, yaxşı yadlarında saxlayırlar.

Şüurluluq və fəallıq prinsipi Biliklərin şüurlu mənimsənilməsi şagirdlərin təlimə şüurlu ve fəal münasibətini , öyrənilən materialı başa düşdüyünü , biliyini praktikaya tətbiq edə bildiyini ifadə edir . Məktəblərdə ən çox rast gəlinən nöqsan şagirdlərin təlimə formal və laqeyd, məsuliyyətsiz yanaşmalarıdır. Çox vaxt şagirdlər bilikləri formal şəkildə əzbərləyirlər. Belə hallar da olur ki , şagird bu və ya digər qayda, qanun ve hadisəni danışır, qaydaları , tərifləri düzgün deyir , lakin onları təcrübəyə tətbiq edə bilmir, ya da çətinlik çəkir. Biliklərin şüurlu mənimsənilməsi üçün bir neçə şərti gözləmək lazımdır. Şagirdlərin yeni materialı fəal qavramaları bir neçə priyomların köməyi ilə əldə edilir . Bunlara əvvəllər mənimsənilmiş biliklərin təkrarını, öyrənilən mövzunun təcrübədə əhəmiyyətini göstərməyi, uşaqları əhatə edən ətraf mühitdən konkret faktların, sübutların, nümunələrin gətirilməsini ve s . aid etmək olar. İşə fəal münasibətin yaradılması, fikri fəallıq priyomlarından təlimin bütün mərhələlərində istifadə müəllimin mühüm vəzifələrindən biridir. Təlim materiallarının şüurlu mənimsənilməsində müqayisə, tutuşdurma , ümumiləşdirmə mühüm rol oynayır . Təlimdə şüurluluq ve fəallıq prinsipi sayəsində məktəbliləri elmlərin əsaslarını mənimsəyir, elmi-texniki bilikler, bacarıq  vərdişlərlə silahlanır , bədəncə sağlam , qüvvətli , gümrah böyüyür və eyni zamanda onun fiziki qüvvəsi ve əmək qabiliyyəti daim inkişaf edir . Məktəblinin zehni , fiziki ve mənəvi inkişafı üçün onun görəcək aləm , canlı təbiət , cəmiyyət üzvləri ve hadisələri ilə sıx ünsiyyətdə olması zəruridir.

72.​Dərs- məktəbdə tədris işinin təşkilinin əsas forması kimi

Dərs - pedaqogika elmində məktəbdə təlim-tərbiyə işinin təşkilinin əsas forması kimi qəbul olunur. Şagirdlərin təlim və tərbiyəsi vəzifəsinin yerinə yetirilməsi dərsin təkmilləşməsindən və keçirilməsindən çox asılıdır.Hər bir dərs bütöv bitkin xarakter daşımaqla bərabər konkret tədris fənni qarşısında duran vəzifələrin yerinə yetirilməsinə xidmət edən sistemin tərkib hissəsinə malikdir

Təsviri sənət dərsləri quruluşca başqa dərslərdən fərqlənmir. Buradanda əsas mərhələlər olaraq sinfin təşkili yeni materialıni zahı, şagirdlərin müstəqil işi. Verilmiş biliklərin möhkəmləndirilməsi və yekunlaşdırma göstərilir. Lakin məşğələnin xarakterindən asılı olaraq qeyd olunan mərhələlərə ayrılan vaxt dəyişə bilər. Dərs vaxtının düzgün bölünməsi müvəffəqiyyətin əsas şərtlərindən biridir.

Hər bir dərs aşağıdakı tərkib hissələrinə bölünür.

1. Sinfin təşkili. Buraya sinifdə lazımi intizamın yaradılması, dərs jurnalı üzrə qeydlərin aparılması və sinifdə tədris əhvalının, atmosferasının təşkil olunması daxildir.

Əgər keçən dərsdə evə tapşırıq verilmişsə, onu yoxlamaq, tipik səhvləri müəyyənləşdirib, onlar barədə sinfə izahat vermək, səhvlərin oradan qaldırılma yollarını göstərmək lazımdır. Ev tapşırıqlarına verilən qiymətlər jurnala qeyd olunmalıdır.

2. Yeni materialın izahı. Yeni dərsin mövzusunu bildirdikdən sonra müəllim onun əsas məqsəd və vəzifələrini izah edir. Bu zaman o, öz söhbətini əyani vasitələrlə sxemlər, çertyojlar, cədvəllərvə s. ilə müşayət edir. Lövhədə təsvirin qurulma metodunu göstərir, naturanı təhlil etməyi öyrədir. Şagirdlərin onu düzgün başa düşdüklərini yoxlamaq üçün müəllim sinfə sualla müraciət edə bilər.

3.Şagirdlərin müstəqil işi. Yeni materialın izahından sonra şagirdlər rəsm üzərində işə başlayır. Bu müddətdə müəllim sinfi dolaşır, şagirdlərin işinə nəzarət edir, onların səhvlərini düzəldir, lazım gəldikdə əlavə izahat verir. Bu zaman şagirdlərin istedad və qabarma səviyyələri arasındakı fərqin nəzərə alınması vacibdir. Zəif şagirdlərə daha çox diqqət ayırmaq, onlarla fərdi iş aparmaq lazımdır. Bunsuz dərs materialının bütün sinif tərəfindən mənimsənilməsinə nail olmaq mümkün deyil.

4. Yekunlaşdırma və dərsin başa çatdırılması.

Dərsin axırında müəllimən yaxşı rəsmləri və tipik səhvləri olan işləri seçərək sinfə göstərməli, onların müsbət və çatışmayan cəhətlərini izah etməlidir. Dərsin yaxşı təşkili üçün əvvəlcədən hər bir dərsin plan-konspektini hazırlamaq lazımdır. Burada məşğələnin növü, dərsin mövzusu, məqsədi, istifadə olunan vəsait, dərsin gedişi, istifadə olunan ədəbiyyatın siyahısı öz əksini tapmalıdır.

Sonra dərsin əsas təlim və tərbiyə məqsədləri göstərilir.

Daha sonra plan-konspektdə dərsin mövzusu metodik qeydlərşəklində şərh olunur. Dərsdə hansı materialın hansı ardıcıllıqla veriləcəyi göstərilir.

Bu işdə hər bir pedaqoqun fərdi şəkildə hazırlanmış metodları olabilər. Dərsin plan konspektindən əlavə gənc müəllimlərə hər bir dərsə aid ətraflı gündəlikdə tutmaq məsləhət görülür.

Məşğələlərin metodik vasitələrləvə yardımçı texniki vasitələrlə dolğun təchiz olunmasının tədris işinin müvəffəqiyyəti üçün əhəmiyyəti böyükdür.

Rəssamlıq əsərlərinin dərsdə istifadə olunacaq reproduksiyalarının düzgün nümayiş etdirilməsinə də fikir vermək lazımdır. Onların əvvəldən sinifdə asılması şagirdlərin diqqətinin təhlil olunan rəsmdə yayınmasına səbəb olur.

Rəsm dərslərinin səmərəli təşkili üçün məktəbdə ayrıca rəsm kabinəsinin təşkil olunması zəruridir. Rəsm müəllimi bu kabinələrin lazımi avadanlıqda kifayət qədər təmin olunması və düzgün tərtibatı qayğısına da qalmalıdır.

Dərsə hazırlaşarkən müəllim müxtəlif materiallardan – görkəmli şəxslərin fikirlərindən , metodik göstərişlərdən, qabaqcıl müəllimlərin əsərlərindən istifadə etməlidir.