1. Tomas Hobbs və fərdiyyətçi mütləqiyyət

3.3 Con Lokkun cəmiyyət və insan anlayışı
Dövrünün digər mütəfəkkirləri kimi Lokk da cəmiyyəti ictimai müqavilə əsasında qurur. O, insanların siyasi cəmiyyət qurmazdan əvvəl təbiət şəraitindən asılı olaraq yaşadıqlarını bildirir və bunu dövlətin şəxsiyyətə qarşı vəziyyətinin müəyyənləşdirilməsinə əsas kimi irəli sürür. Əslində Lokkun bu mövzudakı düşüncəsinin 1688-ci il Britaniya İnqilabını müdafiə etmək, fərdi azadlığın necə təmin olunacağını araşdırmaq və dövlətin fərd qarşısındakı vəzifələrini müəyyən etmək üçün irəli sürüldüyü düşünülür.
Lokkun fikrincə, insanların həyatının təbii dövrü azadlıq və bərabərlik dövrü idi. Bu dövrdə insan ağlından başqa heç bir qüvvənin onu idarə etməsinə icazə verməz. Baxmayaraq ki, bir siyasi institutun hazırladığı qanunlara təbii həyat dövründə rast gəlinmir. Bununla belə, qanunlardan qat-qat yüksək olan və sərt sanksiyaları olan bəzi qaydaların olduğu da danılmazdır.” Con Lokkun fikrincə, insanlar cəmiyyətdə yaşamalıdırlar.Cəmiyyətin ilk qurulması evlilik yolu ilə olub, daha sonra ailənin digər üzvləri. və qulluqçular.Bu ilk misal məqsəd və missiya anlayışı baxımından siyasi cəmiyyətdən fərqlənir.Siyasi cəmiyyətin təməlinə enmək üçün insanların təbii həyat dövründə necə yaşadıqlarını bilmək lazımdır.Təbii həyatda. Dövrdə insanlar tam azad və bərabər idilər.Lakin təbii yaşayışın təmin etdiyi azadlıq boş deyil.Bir-birinə münasibətdə bərabər olan fərdlər bir-birinin canına, malına və azadlığına hörmət etməli idilər.Bu insanlar yaxşı niyyətli, yardımçı, bir-birini qorumaq və ağıl qaydalarına uyğun yaşamaq. Bu insanların iki haqqı var idi. Bunlardan biri yaşamaq hüququ, digəri isə təbii qanunları pozanları cəzalandırmaq hüququ idi. Lokkun fikrincə, bütün bu yaxşı cəhətlərə baxmayaraq, təbii həyat dövrünün cinayətkarların cəzalandırılması və mülkiyyət hüquqlarının lazımi səviyyədə təmin olunmaması kimi mənfi cəhətləri də var idi. Buna əsaslanaraq, təbii həyat dövründə hər kəs öz hüquqlarını axtarmaq üçün birgə sanksiyalarla qaydalara etibar etmədiyi üçün bu cür azadlıq gələcək üçün təhlükəli olmağa başladı. Sosial inam o zaman əldə edilə bilərdi ki, ictimai nizam həyatın təbii yaşından daha yaxşı olsun. Bir sözlə, təbii həyat dövründə azadlıq var idi, lakin bu azadlıqdan ən yaxşı şəkildə istifadə edilmədi. Burada hamının itaət etməli olduğu təbii qanun (səbəb) insanlara bir-birinin canına və malına hörmət etməyi əmr edirdi. Təbii qanuna əməl edilmədikdə hər kəsin cinayətkarı cəzalandırmaq hüququ var idi. Lakin bu hüquqdan özbaşına istifadə etmək hüququ deyildi. Haqsızlığa məruz qalan insan, cinayət və cəza arasında tarazlıq yaradaraq, hissləri və qəzəbi ilə cəzalandırılır.Cəzanın məqsədi dəymiş ziyanı ödəmək və Su Ju-nun yenidən cinayət törətməsinin qarşısını almaq olmalı idi. Əgər belə deyilsə, həmin şəxs həm cavabdeh, həm də hakim olacaq. İnsanlara qarşı törədilən cinayətlərdə nifrət və intiqam hissi ilə hərəkət edəcəkləri üçün onlardan qərəzsiz qalmalarını gözləmək olmazdı. Bu halda cəza törədilmiş cinayətin ekvivalenti olmaqdan çıxa bilər. Bu, cəmiyyətdə çaşqınlıq yaratmaq demək idi. Bütün bunların qarşısını almaq üçün lazım gəldikdə cəzalandırmaq üçün üstün bir orqanın olması lazım idi. Ona görə də insanlar zaman keçdikcə bu təbii həyat dövrünə (səbəbinə) son qoyub, bütün hüquqlarını bütün ehtiyaclarına çarə tapan bir iqtidara keçirib siyasi cəmiyyət qurmuşlar. Zamanla ayrı-ayrı şəxslərin cinayətkarları cəzalandırmaq hüququ cəmiyyətə keçdi. Bundan sonra yaranmış qanunlar vasitəsilə mübahisələr həll olundu, cəmiyyətə, şəxsiyyətə qarşı cinayət törədənlər layiq olduqları cəzanı aldılar. Bu şəkildə qanunları olan cəmiyyətlər və onları həyata keçirən məmurlar siyasi cəmiyyət xarakteri daşıyır. Digər tərəfdən, hər bir problemin həllini fərd və onun iradəsinə buraxan cəmiyyətlər təbii həyat dövrünü hələ keçməmiş cəmiyyətlərdir.