1 varyant Radioaktiv elementlar

. Kimyoviy kinetika
- bu kimyoviy reaksiyalar sodir bo'lish tezligini va bu tezliklarga ta'sir qiluvchi omillarni o'rganadigan kimyo bo'limi. U 
kimyoviy reaksiya jarayonida vaqt oʻtishi bilan kimyoviy konsentratsiyalar va xossalardagi oʻzgarishlarni tushunish va ularning miqdorini aniqlash 
bilan shugʻullanadi.Kimyoviy kinetikadagi asosiy tushunchalarga quyidagilar kiradi:1. Reaktsiya tezligi: Kimyoviy reaksiya jarayonida reaktivlar 
iste'mol qilish yoki mahsulotlar hosil bo'lish tezligi. Odatda vaqt birligida modda konsentratsiyasining o'zgarishi sifatida ifodalanadi.2. Tezlik qonuni: 
Reaksiya tezligini reaksiyaga kirishuvchi moddalar kontsentratsiyasiga bog‘lovchi matematik ifoda. U eksperimental tarzda aniqlanadi va har bir 
reaksiyaga xosdir.3. Reaktsiya tartibi: Reaksiya tezligi ma'lum bir reaktiv kontsentratsiyasiga qanday bog'liqligini belgilaydigan tezlik qonuni 
tenglamasidagi ko'rsatkich. Barcha reaktivlar uchun reaksiya tartiblarining yig‘indisi umumiy reaksiya tartibini beradi.4. Aktivatsiya energiyasi: 
Reaksiya sodir bo'lishi uchun zarur bo'lgan minimal energiya. Bu reaktiv molekulalarning mahsulotga aylanishi uchun engib o'tish kerak bo'lgan 
to'siqdir.5. Reaktsiya tezligiga ta'sir qiluvchi omillar: Harorat, reaktivlar konsentratsiyasi, sirt maydoni, katalizatorlar va ingibitorlar mavjudligi kabi 
reaksiya tezligiga bir necha omillar ta'sir qiladi.Kimyoviy kinetika olimlarga reaksiya tezligini tushunish va boshqarish, reaksiya sharoitlarini 
optimallashtirish, samarali kimyoviy jarayonlarni loyihalash va reaksiya mexanizmlarini o‘rganish imkonini beradi. U sanoat kimyosi, atrof-muhit 
fanlari, farmatsevtika va materialshunoslik kabi turli sohalarda qo‘llanilishi mumkin. 

---

26-variant 
1. Kimyoviy elementlar davriy
jadvalining oltinchi guruh bosh guruhchasi (kislorod guruhchasi)da kislorod, oltingugurt, selen, tellur va 
poloniy elementlari joylashgan (Poloniy radioaktiv element bo‘lganligidan uning xossalarini radiokimyoda batafsil o‘rganiladi).Kislorod guruhchasi 
elementlarining tashqi energetik pog‘onasida oltitadan elektron bor. Shu sababli bu elementlar o‘zlarining tashqi energetik qavatlarini tugal holatga 
ya’ni sakkizta elektronli holatga keltirish uchun ikkita elektron qabul qilib oladi, natijada -2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Kislorod ftorli 
birikmasi OF
2
da +2, vodorod peroksid H
2
O
2
da -1 bo‘ladi. Qolgan barcha birikmalarda -2 oksidlanish darajasida bo‘ladi. Oltingugurt, selen va 
tellurlarning tashqi energetik pog‘onasida bo‘sh xoldagi d orbitallar mavjud. Tashqi qobiqdagi juftlashgan p va s elektronlarning bittadan d-
orbitallarga ko‘chib o‘tishi mumkin.