1. Xarici ölkələrin iqtisadi statistikasi

1.Xarici ölkələrin iqtisadi statistikasi

Ticarətin özü,yenidən satıldıqdan sonra fayda əldə etmək üçün əldə iqtisadi faydadır.Əməyin sosial bölünməsi sistemində ticarətin müstəqil yeri var.Ticarət iqtisadi əlaqələrin ayrılmaz hissesidir, əməyin bölüşdürülməsi və əmtəə mübadiləsi prinsiplərinə əsaslanır.

Ticarətin iqtisadi mahiyyəti, ilk növbədə,insan əməyini bir mərhələdən digərinə köçürülməsi,ikincisi,bu məhsulun istehsalçıdan istehlakçıya çatdırılmasıdır.Bu olmadan geniş istehsal mümkün deyil.
Xarici ticarət xarici iqtisadi əlaqələrin realizasiyasının əsas mexanizmi kimi çıxış edir. Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər sistemində sərhədlərin getdikcə silinməsi,texnologiya,nəqliyyat və rabitə sferasında baş verən əsaslı keyfiyyət dəyişiklikləri nəticəsində geniş təkrar istehsal sferasının başlıca bazaları olan istehsal və mübadilə prosesinin daha da dərinləşdirilməsi prosesini sürətləndirməklə real fakt kimi meydana çıxmışdır.Bu gün istehsal olunan malların əsas hissəsi xarici ticarət vasitəsi ilə bazara çıxarılır,ya da həmin məhsulların istehsalında xaricikomponentlərdən istifadə olunur.Son 40 il ərzində beynəlxalq mal dövriyyəsi 15 dəfə,istehsal isə cəmi 6 dəfə artmışdır. Xarici ticarət fəaliyyətinin əsas obyektləri aşağıdakılardır:mallar,xidmətlər,intellektual mülkiyyət və informasiya.Bu hesablananlar həm də,daxili ticarətin obyektləridirlər.
1.Mallar ilə xarici ticarət- malların idxal və ixracıdır.Mallar xarici ticarət fəaliyyətinin predmeti olduqda bu onların daşına bilir özəlliyi hesab olunur,daşınmaz
Mal-xarici ticarət mübadiləsi üçün ümumiləşdirilmiş obyektdir.Məhsulların istehsalı üçün material rolunu oynayan mallar milli xarici ticarətdəki kimi beynəlxalq ticarətdə də önəmli rol oynayırlar.
Bütün malları bir neçə qrupda qruplaşdırmaq olar:

• 
  Mineral və yanacaq ehtiyyatları(elektrik və digər enerji növləri)
  
• 
  Kənd təsərrüfatı,qida və meşə məhsulları(balıq və dəniz məhsulları daxil olmaqla)
  
• 
  Qeyri-ərzaq istehlak malları (parçalar, geyim, ayaqqabı, mebel, qablar və digər məişət əşyaları, dərman vasitələri, parfüm və kosmetika və s.);
  
• 
  maşın və avadanlıqlar (ayrı və tam və bu qrup nəqliyyat vasitələri, elektron avadanlıqlar, məişət texnikası və bəzi digər maşın-texniki məhsullar tez-tez təcrid olunur);
  
• 
  Digər hazır və yarımfabrikat məhsulları
  

Xarici ticarət fəaliyyətinin sənədlərinin hazırlanması zamanı hər bir mal üçün Xarici Ticarət Fəaliyyətinin normalarının nəzərə alınması vacibdir.
2.Xidmətlər ilə xarici ticarət- istehsal,marketinq,çatdırılma və.s sahələrdə xidmətlərin göstərilməsi(İşin yerinə yetirilməsi daxil olmaqla).Xidmətlərin göstərilməsi aşağıdakı yollarla həyata keçirilir.

• 
  Azərbaycan Respublikası ərazisindən qarşı tərəf ölkələri ərazisinə
  
• 
  Qarşı tərəf ölkələri ərazisindən Azərbaycan Respublikası ərazisinə
  
• 
  Azərbaycan Respublikası ərazisində qarşı tərəfin xidmət müştərisinə
  
• 
  Qarşı tərəfin ərazisində Azərbaycan Respublikasının xidmət müştərisinə
  
• 
  Azərbaycan xidmət təminatçısı ,xarici ölkə ərazisində kommersiya varlığı mövcud olmayan,onun iştirakı ilə və ya səlahiyyətli şəxsin onun adında xarici dövlətdə xidməti
  
• 
  Azərbaycan Respublikası ərazisində xarici şəxslərin iştirakı ilə və ya onun adından hərəkət etmək Azərbaycan Respublikasını ərazisində ticarəti olmayan bir xarici xidmət provayderi;
  
• 
  Xarici ölkədə ticarətin mövcudluğu ilə Azərbaycan xidmət provayderi
  
• 
  Azərbaycan Respublikası ərazisində ticarətin mövcudluğu ilə xaricixidmət provayderi
  

Xidmətlərin ticarəti üzrə Baş sazişin tərifinə görə,xidmətlər üzrə ticarət,onların sərhəddən kənarda hərəkəti,eləcə də iştirak edən ölkənin gömrük ərazisində hüquqi və fiziki şəxslərin istehsalı və istehlakıdır.
Bu təriflərə görə 3 cür xidmət mövcuddur.

• 
  Bir dövlətin ərasindən o biri dövlətin ərazisinə sərhəddə xidmət tədarükü,təchizatçı və istehlakçı sərhədin müxtəlif tərəflərində yerləştirilir(məsələn, müasir kommunikasiya vasitələrindən istifadə edərək, müştəriyə lazımi məlumatlar ötürülür)
  
• 
  Bir ölkənin ərazisində başqa ölkələrdən gələn istehlakçılara xidmətlərin göstərilməsi(tibb,turizm və.s)
  

Digər dövlətin ərazisində daimi və ya müvəqqəti olaraq yerləşən bir dövlətin tədarükçüsü tərəfindən xidmətlərin göstərilməsi (konsaltinq, bankçılıq və s.)
Xidmət tədarükçüləri kimi istehlakçılarda bir ölkənin ərazisindən digər ölkənin ərazisinə həmçinin beynəlxalq ticarətdə xidmət göstərə bilərlər.Nəticədə,xidmətləri istehsal edən yalnız tələb olunan ölkələrda həmin xidmətləri göstərmir,həm də onların xidmətlərindən istifadə edir.
3.İnformasiya ilə xarici ticarət 2 yöndə hayata keçirilir;xarici ticarətin müstəqil obyekti kimi,ya da xarici ticarət fəaliyyətinin digər obyektlərinin bir hissəsi kimi.Xarici ticarət məlumatlarının xarici ticarət fəaliyyətinin digər obyektləri ilə birləşdirilməsi aşağıdakı hallarda qeyd olunur;

• 
  Əgər informasiya satılan malların ayrılmaz bir hisssidirsə,bu xarici ticarət malları ilə baş verir.
  
• 
  Məlumatın ötürülməsi intellektual mülkiyyət hüquqlarının ötürülməsi kimi həyata keçirilirsə, bu, intellektual mülkiyyətin xarici ticarətidir;
  
• 
  Digər hallarda xidmətlərin xarici ticarəti hesab olunur.