F. tularensis patogeni aşağıda qeyd olunanlarda aşkar olunur: F. tularensis patogeni aşağıda qeyd olunanlarda aşkar olunur

F. tularensis patogeni aşağıda qeyd olunanlarda aşkar olunur:

• F. tularensis patogeni aşağıda qeyd olunanlarda aşkar olunur:

• Müxtəlif buğumayaqlı və məməlilər
• Su hövzələri daxil olmaqla ətraf mühit mənbələri

• İlk dəfə 1911-ci ildə Kaliforniyanın Tulare əyalətində yer sincabları arasında infeksiyanın alovlanma səbəbi kimi aşkar olunmuşdur.

• Pasteurella tularensis adlandırılmışdır.

Daha sonra səciyyəvi xüsusiyyətləri aşkar olunduqdan sonra Francisella tularensis adlandırılmışdır.

• Daha sonra səciyyəvi xüsusiyyətləri aşkar olunduqdan sonra Francisella tularensis adlandırılmışdır.

• Edvard Fransis patogenin epidemiologiyası, kliniki təzahürləri və mikrobiologiyasını araşdırmışdır.1

• Digər oxşar növlər, habelə 4 alt növ təsvir olunmuşdur.

İnsan xəstəliyi olub, infeksiyanın mənbəyi ətraf mühit/heyvan/buğumayaqlılar ola bilər

• İnsan xəstəliyi olub, infeksiyanın mənbəyi ətraf mühit/heyvan/buğumayaqlılar ola bilər

• Tez-tez rast gələn sinonimlər

• ABŞ-da: “dovşan qızdırması” və ya “maral milçəyi qızdırması”
• Rusiyada: “ondatra ovlayanların xəstəliyi”
• Yaponiyada: “vəhşi dovşan xəstəliyi” və ya “Ohara xəstəliyi”

Ətraf mühitdə davamlıdır

• Ətraf mühitdə davamlıdır

• Təbii infeksiyalar əsasən aşağıdakı yollarla yayılır:

• Aerozollaşma
• Xəstə heyvanla, eləcə də, heyvan cəsədləri ilə birbaşa təmas nəticəsində
• Çirklənmiş qida və su vasitəsilə
• Buğumayaqlıların sancması nəticəsində
• Heyvanların dişləməsi/cırmaqlaması nəticəsində

• İnsandan insana keçmir

Qram-mənfi Francisella tularensis kokkobasili

• Qram-mənfi Francisella tularensis kokkobasili

• Ölçüsü çox kiçikdir (0.2-0.7 µm)

• Zəif boyanır

• Aerob, hərəkətsiz, kapsulsuz, spor əmələ gətirmir

ƏKSƏR F. tularensis ştammlarının inkişafı üçün sistein maddəsi tələb olunur

• ƏKSƏR F. tularensis ştammlarının inkişafı üçün sistein maddəsi tələb olunur

• Novicida alt növü üçün sistein tələb olunmur
• Standart bərk/duru mühitlərdə yetişmir
• Sistein əlavə olunmuş və ya sistein tərkibli mühitlərə buferləşmiş ağac kömür-mayası, modifikasiya olunmuş Tayer-Martin mühiti, əksər şokolad aqarları və s. daxildir

• Koloniyaların əmələ gəlməsi üçün 2-5 gün tələb olunur

• Qram üsulu ilə boyanmada adətən pleomorfik xarakter daşıyır

• Loqarifmik artım fazasında ikiqütblü boyanma nəticəsində çubuq-şəkilli olurlar

Coğrafi yayılması, insanlarda və heyvanlarda virulentliyi baxımından Francisella tularensis törədicisinin fərqlənən dörd alt növü vardır.

• Coğrafi yayılması, insanlarda və heyvanlarda virulentliyi baxımından Francisella tularensis törədicisinin fərqlənən dörd alt növü vardır.

• Tularensis alt növü (A növü)
• Holarctica alt növü (B növü)
• Mediasiatica alt növü
• Novicida alt növü

Tularensis alt növü (A növü)

• Tularensis alt növü (A növü)

• 4 növ içində ən yüksək virulentliyə malikdir
• ABŞ-da üstünlük təşkil edir
• Son məlumatlara əsasən Avropada da aşkarlanıb1
• Əlavə olaraq 2 alt növə bölünməsi təklif olunur2
• A1 yarımtipi: Mərkəzi Amerika
• A2 yarımtipi: Qərbi Amerika

Holartica alt növü (B növü)

• Holartica alt növü (B növü)

• Bütün şimal yarımkürəsində aşkar olunmuşdur
• Avropada xəstəliyin törədicisi və üstünlük təşkil edən alt növ

A növü

• A növü

• Biovar tularensis
• Yüksək virulentlidir
• Müalicə olunmadıqda 10% ölüm ilə nəticələnə bilər
• Dovşanlar, gənələr və marallar
• Şimali Amerika

Mediasiatica alt növü

• Mediasiatica alt növü

• Keçmiş Sovet İttifaqının Mərkəzi Asiya respublikalarında aşkar edilmişdir
• F. tularensis törədicisinin tularensis alt növü ilə müqayisədə dovşanlarda daha az virulentlidir1
• İnsanlar arasında xəstəliyin qeyd alınması naməlumdur

• Novicida alt növü

• Nadir hallarda insanlarda xəstəliyə səbəb ola bilər2

Keçmişdə böyük epidemiyalara səbəb olmuşdur

• Keçmişdə böyük epidemiyalara səbəb olmuşdur

• Alman qoşunları Stalinqradı mühasirəyə alarkən xəstəliyin ağciyər forması hallarına rast gəlinmişdir (II Dünya Müharibəsi)
• İsveçdə 1967-ci ilin qışında xəstəliyin ağciyər forması hallarına rast gəlinmişdir

• Ən son alovlanma ABŞ-ın Massaçusets ştatında otluqda işləyən işçilər arasında baş vermişdir (15 xəstəlik halı)

Massaçusets alovlanmasında simptomların təzahüründən əvvəl çəmənliyə qulluq edən və ya ot biçən işçilər tulyaremiyaya yoluxmanın yüksək əhəmiyyətli risk faktorlarını təşkil edirdilər.1

• Massaçusets alovlanmasında simptomların təzahüründən əvvəl çəmənliyə qulluq edən və ya ot biçən işçilər tulyaremiyaya yoluxmanın yüksək əhəmiyyətli risk faktorlarını təşkil edirdilər.1

• Digər insanlar ilə müqayisədə otları təmizləyən insanlarda F.tularensis törədicisinə qarşı əkscisimlərin yüksək prevalentliyi müşahidə olunmuşdur.1

Su vasitəsilə yayılan infeksiya mənbə nümunələri

• Su vasitəsilə yayılan infeksiya mənbə nümunələri

• Bolqarıstan1
• Xəstəliyin ağız-udlaq formasına səbəb olan çirklənmiş su və ya qida maddələrinin qəbulu
• İtaliya2
• 1982-ci ildə bir kənddə 49 xəstələnmə halı

Su vasitəsilə yayılan infeksiya mənbə nümunələri

• Su vasitəsilə yayılan infeksiya mənbə nümunələri

• Türkiyə1
• Təxminən 10 il ərzində 205 xəstələnmə halı
• İspaniya2
• Çaydan tutulan xərçəng ilə əlaqədar 19 xəstəlik halı

Suda yaşama

• Suda yaşama

• F. tularensis törədicisi Acanthamoeba castellanii kimi protozoanlarda yaşaya bilər.1

• Su ehtiyatının xlorlanması F. tularensis infeksiyasının olması ehtimalının qarşısını ala bilər.

Tulyaremiya 30°və 71°en dairələri arasında yerləşən bölgələrdə endemik xarakter daşıyır

• Tulyaremiya 30°və 71°en dairələri arasında yerləşən bölgələrdə endemik xarakter daşıyır

• Şimali Amerika, Avropa, Rusiya, Mərkəzi Asiya, Çin və Yaponiya

• ABŞ-dan başqa xəstəliyin rastgəlmə tezliyi Skandinaviya ölkələrində və Rusiyada daha yüksəkdir

Tulyaremiyanın tarixini öyrənmək

• Tulyaremiyanın tarixini öyrənmək

• Tulyaremiyanın epidemiologiyasını təsvir etmək

• Tulyaremiyanın əsas kliniki əlamətlərini müəyyənləşdirmək

• Tulyaremiyanın müalicəsi, qarşısının alınması və nəzarət tədbirləri haqqında məlumat vermək

Az miqdarda inokulyatın olması infeksiyaya səbəb ola bilər

• Az miqdarda inokulyatın olması infeksiyaya səbəb ola bilər

• 10-50 mikroorqanizm infeksiyaya səbəb ola bilər
• 1950-ci illərdə tədqiqata cəlb olunan insanlardan əldə edilən nəticələr bunu sübut edir

• Nadir hallarda infeksiyanın ildırımvari formasına səbəb olur

• Proqressiv infeksiya sonda ölümlə nəticələnə bilər

Hüceyrənin daxilindən kənarda yaşamaq qabiliyyəti yoxdur

• Hüceyrənin daxilindən kənarda yaşamaq qabiliyyəti yoxdur

• Makrofaq hədəf hüceyrədir

• Makrofaqlar və törəmələr bütün orqanizmdə olur və patogenlərə qarşı ilkin (təbii) immun reaksiyanın bir hissəini təşkil edirlər.
• İlkin aktivlik patogenlərin faqositozunu təşkil edir
• Patogenin məhv edilməsi
• Sitokinin yaranmasına şərait yaradır və iltihaba səbəb olur
• T-şəkilli hüceyrələrdə antigenin təzahürü

Xora-bubon forması

• Xora-bubon forması

• Ən geniş yayılmış formasıdır
• Təbii baş verən halların 45-85% t. edir
• İnfeksiyanın daxil olduğu yerdə xoralı yaraların əmələ gəlməsi
• Nahiyədə irinli limfa düyünlərinin böyüməsi

• Bubon forması

• Təbii baş verən halların 10-25% təş. edir
• Limfadenopatiya
• Dəridə xoralar müşayiət olunmur

Qarayara

• Qarayara

• «Pişik cırmağı» xəstəliyi (Bartonella infeksiyaları)

• Dərinin göbələk infeksiyaları (sporotrixoz, histoplasmoz və s.)

• Dəri leyşmaniozu

• Limfadenopatiya sindromları (limfoma, sarkoidoz və s.)

• Qeyri-yoluxucu hallar (qanqrenli piodermiya, piogen qranuloma)

Qeyri-vərəm mikobakteriyaları

• Qeyri-vərəm mikobakteriyaları

• Taun

• Piogen bakterial infeksiya

• Siçovul dişləməsindən törənən qızdırma

• Cinsi yolla keçən xəstəliklər (şankroid, sadə herpes virusu(SHV), limfoqranuloma venerum(LGV), sifilis)

• Toksoplazmoz

• Vərəm

• İnfeksion doza: ~1 x 108 miqdarda orqanizmlərin daxilə qəbulu

• Təbii olaraq baş verən halların 5%-dən çoxunu təşkil edir

• Əlamətlərə uyğun gəlməyən boğaz ağrısı

• Kəskin, ekssudativ tonzilit

• Servikal (boyun) adenit

Adenovirus

• Adenovirus

• Arxanobakterium

• Difteriya

• Ağız-udlaq süzənəyi

• Yoluxucu mononukleoz sindromları (Epşteyn-Bar Virusu (EBV), sitemeqalovirus, İİV, toksoplazmoz və s.)

• Streptokok faringiti

Göz-bubon forması

• Göz-bubon forması

• Təbii baş verən halların 5%-dən çoxunu təşkil edir
• Çoxsaylı ağrılı, sarı rəngdə konyuktival düyünlər
• Konyuktival xoraların mümkünlüyü
• Zədələnmiş göz ətrafında üz ödemi

Adenovirus

• Adenovirus

• «Pişik cırmağı» xəstəliyi (Bartonella infeksiyaları)

• Sadə herpes virusu

• Sifilis

• Konyuktivit

• Allergik
• Bakterial
• Viruslu

İnfeksion doza

• İnfeksion doza

• İnfeksiyanın törənməsi üçün 10-50 miqdarda orqanizmin tənəffüs yollarına qəbul kifayət edə bilər
• 1950-ci illərdə insanlarda müşahidə olunan yoluxmanın tədqiq edilməsi bunu təsdiqləmişdir1
• Laboratoriyada infeksiyaya yoluxma riski çox yüksəkdir

Tulyaremiyanın ilkin ağciyər forması təbii baş verən halların 5%-ni təşkil edir.

• Tulyaremiyanın ilkin ağciyər forması təbii baş verən halların 5%-ni təşkil edir.
• Daha ağır və ölümlə nəticələnə bilən formadır
• Müalicəyə tabe olmayan və insanlar arasında rast gəlinən pnevmoniya
• Tulyaremiyanın bütün kliniki formalarının ehtimal olunan ağırlaşması
• Təbii yolla yoluxmuş insanların yarıdan çoxunda ağciyərlərin zədələnməsi də baş verir
• Adətən quru öskürəyin müşahidə olunması
• Nəbzlə temperaturun uyğunsuzluğu

İnsanlar arasında rast gəlinən pnevmonia (virus və ya bakteriya mənşəli)

• İnsanlar arasında rast gəlinən pnevmonia (virus və ya bakteriya mənşəli)

• Chlamydia pneumoniae
• Legionella növləri
• Mycoplasma pneumoniae

• Göbələk infeksiyaları (histoplazmoz, blastomikoz)

• Qeyri-infeksion səbəblər (ağciyər ödemi, ağciyərlərin parenximatoz xəstəlikləri və s.)

• Psittakoz

• Ku qızdırması (Coxiella burnetii )

• Vərəm

Tulyaremiyanın tifoid forması

• Tulyaremiyanın tifoid forması

• Sistemli şikayətlər
• Hərarət
• Yorğunluq
• Halsızlıq
• Günlərlə və aylarda davam edən xroniki simptomlar
• Spesifik simptomların olmaması səbəbindən diaqnozun qoyulmasında çətinlik
• Xəstələrdə dəri xorası və limfadenopatiya rast gəlinmir

Brucella infeksiyası

• Brucella infeksiyası

• Yayılmış mikobakterial infeksiya

• Endokardit (infeksion və ya qeyri-infeksion)

• Göbələk infeksiyaları

• Malyariya

• Qeyri-infeksion mənşəli Naməlum Etiologiyalı Qızdırmalar

• Rikketsial infeksiyalar

• Qarın yatalağı

Tulyaremiyanın septik forması

• Tulyaremiyanın septik forması

• İnfeksiyanın müxtəlif formalarının tez-tez rast gəlinən son mərhələsi.
• Sepsis nişanələri, hərarət, aşağı qan təzyiqi, huşun pozulması, orqanların zədələnməsi
• Pasiyentlərdə adətən tulyaremiyanın başqa formaları müşahidə olunur, lakin nadir hallarda septik forma təzahür olunur

Xora-bubon forması:

• Xora-bubon forması:

• Ağrılı nekrotik dəri yaraları böyümüş və zəif regional limfa düyünləri ilə müşayiət olunur?

• Bubon forması:

• Regional limfadenopatiya dəri yaraları ilə müşahidə olunur?

Göz-bubon forması:

• Göz-bubon forması:

• Gözün ətrafında aydın görünən ödem, eləcə də, ağrılı və böyümüş regional limfa düyünləri varmı?
• Çoxsaylı ağrılı sarı rəngdə konyunktival düyünlər və/və ya konyunktival xoralar müşahidə olunur?

• Anginoz-bubon forması:

• Udlaq, badamcıqlar və yumşaq damağın xoraları ilə müşayiət olunan ekssudativ faringit və ya tonzilit müşahidə olunur?

Ağciyər forması:

• Ağciyər forması:

• Xəstədə qanqusma və ya qanlı bəlğəm müşahidə olunur?
• Əvvəllər sağlam olmuş insanlarda xəstəliyin etiologiyası məlum olmayan gözlənilməz, ağır pnevmoniya müşahidə olunur?

İnsandan insana keçmir

• İnsandan insana keçmir

• Standart ehtiyat tədbirləri

• Əsas yoluxma təhlükəsi olan yollar

• Qida və suyun qəbulu ilə
• Tənəffüs yolları vasitəsilə
• Dəri və ya göz vasitəsilə
• Təsadüfi parenteral (həzm kanalından kənar) yolla keçmə

Təbiətdə tulyaremiyaya nəzarət edilməsi məqsədəuyğun deyil və onun uğurlu olması ehtimal edilmir

• Təbiətdə tulyaremiyaya nəzarət edilməsi məqsədəuyğun deyil və onun uğurlu olması ehtimal edilmir

• İnsanlarda xəstəliyin qarşısının alınması ən böyük profilaktik tədbirdir
• Xəstə və ölü heyvanlardan uzaq durmaq haqqında maarifləndirmə
• Həşəratlara qarşı vasitələrin istifadəsi
• Gənələri dərhal dəridən təmizləmək
• Yalnız təmiz içməli sudan istifadə etmək
• Vəhşi heyvanların ətini müvafiq qaydada bişirmək
• Tulayremiya peyvəndləri
• Rusiya istehsalı diri vaksin
• ABŞ-da tədqiq edilən diri vaksin

Antibiotiklərlə tulyaremiyanın uğurlu müalicəsi əldə edilə bilər

• Antibiotiklərlə tulyaremiyanın uğurlu müalicəsi əldə edilə bilər

• Müalicə alan 881 xəstə arasında ölüm göstəricisi 1-2.5% təşkil edir
• Aşağıda qeyd olunanlar xəstələrdə xəstəliyin ağırlaşmasına səbəb olur
• Şəkər xəstəliyi
• İmmunitetin zəif olması
• Xəstəliyin təkrarlanması
• Bakteriostatik preparatlarla müalicə zamanı xəstəliyin təkrarlanması 10% təşkil edir

Geniş istifadə olunan antibiotiklər

• Geniş istifadə olunan antibiotiklər

• Aminoqlikozidlər
• Florxinolonlar
• Tetrasiklin
• Simptomatik müalicə
• Yoluxma sonrası profilaktika
• Xəstədə yoluxma hallarında simptomlar meydana gəlməzdən əvvəl antibiotik müalicəsinin tətbiqi.

Tətbiq olunmamalı antibiotiklər

• Tətbiq olunmamalı antibiotiklər

• F. tularensis Qram-mənfi patogendir
• Qram-mənfi orqanizmlərə qarşı təsiri olmayan antibiotiklər istifadə olunmamalıdır.
• Sefalosporinlər F.tularensis patogeninə təsir etmir.
• Digər β-laktam antibiotikləri (penisilin tərkibli antibiotiklər) müxtəlif təsirlərə malikdir.
• Digər antibiotiklərin seçilməsinə üstünlük verilir.

Səthlərin dekontaminasiyası üçün standart stasionar dezinfeksiyaedici vasitələri tətbiq olunur

• Səthlərin dekontaminasiyası üçün standart stasionar dezinfeksiyaedici vasitələri tətbiq olunur

• 0.1% natrium hipoxlorit məhlulu
• 1:10 nisbətində məişət ağardıcı məhlulu
• Saxlama müddəti: 10 dəqiqə
• Daha sonra 70% etil spirti tətbiq olunur
• Ağardıcı məhlulun istifadəsindən sonra
• Ətraflı təmizlənmə
• Ağardıcının aşındırıcı təsirini azaldır

Tulyaremiyanın xora-bubon forması

• Tulyaremiyanın xora-bubon forması

• Şübhəli hal: Xəstədə > 38oC hərarət VƏ aşağıdakı əlamətlərdən ən azı biri olarsa :

• Bubonların (limfadenit) rast gəldiyi bir və ya bir neçə periferik limfa düyünləri qruplarının palpasiyası zamanı onların böyüməsinin müşahidə olunması, az ağrılı , yumşaq və hərəkətli olması
• Törədicinin orqanizmə daxil olduğu dəri nahiyəsində ilkin olaraq ağrılı papula əmələ gəlir və bu sonradan pustulaya və xoraya çevrilir.

Tulyaremiyanın göz-bubon forması

• Tulyaremiyanın göz-bubon forması

• Şübhəli hal: Xəstədə aşağıdakı əlamətlər olarsa:

• >38°C hərarət
• Konyuktivada papula, pustula və ya xora, ağır gedişli konyuktivit, birtərəfli periorbital və ya üz ödemi
• Qulaq seyvanönü və ya çənəaltı və ya boyun (servikal) limfa vəzilərinin adenopatiyası

Tulyaremiyanın anginoz-bubon forması

• Tulyaremiyanın anginoz-bubon forması

• Şübhəli hal: Xəstədə aşağıdakı əlamətlər olarsa

• Kəskin xəstəlik və > 38oC hərarət
• Birtərəfli ağır xoralı-nekrotik tonzillit
• Boyun (və ya çənəaltı) nahiyəsində ağrılı limfadenit

Tulyaremiyanın ağ ciyər forması

• Tulyaremiyanın ağ ciyər forması

• Şübhəli hal: > 38oC hərarət ilə müşayiət olunan kəskin ağır respirator xəstəlik, septik şok əlamətləri və aşağıdakı əlamətlərdən ən azı 4-ü:

• Öskürək
• Plevral ağrılar
• Qanlı bəlğəm
• Ağ ciyər ödemi
• Yayılmış damardaxili laxtalanma
• Dərialtı emfizema
• Rentgen müayinəsində ağ ciyərdə infiltratlar

Tulyaremiyanın mədə-bağırsaq forması

• Tulyaremiyanın mədə-bağırsaq forması

• Şübhəli hal: > 38oC hərarət ilə müşayiət olunan, naməlum etiologiyalı kəskin xəstəlik və aşağıdakılardan ən azı 3-ü:

• Qarın nahiyəsində güclü ağrılar
• Hepatomeqaliya
• Splenomeqaliya
• Mezenterial limfa düyünləri nahiyəsində (sağ qalça nahiyəsi) güclü ağrılar

Tulyaremiyanın bütün formaları

• Tulyaremiyanın bütün formaları

• Ehtimal olunan hal: Şübhəli halın təyininə uyğun gəlir VƏ aşağıdakılardan ən azı biri:

• İlkin simptomlar üzə çıxmağa başlamazdan əvvəl 2 həftə ərzində tulyaremiyanın təbii ocağı hesab edilən əraziyə səfər və aşağıdakılardan biri
• Yaxşı bişməmiş ətlə qidalanma
• Təbii su mənbəyi və ya quyulardan, yaxud digər açıq su mənbələrindən qaynadılmamış suyun içilməsi
• Gənə və ya digər qansoran ektoparazitlərin dişləməsi
• Ovlanmış vəhşi heyvanların kəsilməsi və/ya dərisinin soyulması
• Tulyaremiyanın məlum mənbələri sayılan heyvanlarla təmas
• Təsdiq olunmuş tulyaremiya hadisəsi ilə epidemioloji əlaqə
• Tulyaremiya törədicisi ilə yoluxmaya şübhəli olan materiallarla təmasda olan laboratoriya işçiləri

Tulyaremiyanın bütün formaları

• Tulyaremiyanın bütün formaları

• Təsdiq olunmuş hal: Laborator testlərin müsbət nəticələri (seroloji, bakterioloji, PZR)

Kliniki təzahürlərin geniş müxtəlifliyi

• Kliniki təzahürlərin geniş müxtəlifliyi

• Müxtəlif təzahürlərin başa düşülməsi daha effektiv diaqnoz və müalicənin tətbiqinə şərait yaradacaq

• İnfeksiyanın müalicəsindən sonra sıx şəkildə nəzarətdə saxlanılması vacibdir, müalicədən sonra xəstəliyin təkrarlanması baş verə bilər

• Xəstəlik hadisəsinin təyinləri yararlıdır – halbuki, xəstəlik müxtəlif formalara malikdir – xəstəliyin tarixçəsi, kliniki mühakimə əsas hesab olunur

Nümunələr

• Nümunələr

• Kultura

• Serologiya

• PZR

• Nəticələr

Müvafiq nümunələrin toplanıb laboratoriyaya dərhal göndərilməsi çox vacibdir

• Müvafiq nümunələrin toplanıb laboratoriyaya dərhal göndərilməsi çox vacibdir

• Tulyaremiyanın törədicisini kliniki nümunələrdən yetişdirmək çətindir
• Saxlanılma və ləngimədən daşınması üçün vaxt tələb olunur
• Kultura üçün götürülmüş nümunələrin artıb çoxalması üçün uzun müddət tələb olunur
• Müvafiq mühit tələb olunur

Qan

• Qan

• Antibiotik müalicəsindən əvvəl toplanılmalıdır
• Qan kulturası 37°C temperaturda daşınmalıdır

• Zərdab

• Antibiotik müalicəsindən əvvəl toplanılmalıdır
• İlkin və sağalma dövrü arasında
• Ən azı 14 gün fərq ilə
• 4°C temperaturda saxlanılmalı və daşınılmalıdır
• Filtr kağızı üzərinə hopdurulmuş plazma və təmiz qan qəbul olunan alternativdir

Respirator ifrazatlar

• Respirator ifrazatlar

• Simptomun başlamasından 72 saat ərzində 20 ml miqdarda nümunə toplanmalıdır
• Soyudulmuş halda daşınmalıdır (4°C)

• Toxumalar

• Limfa düyünləri, xora
• Steril qaba yerləşdirilməlidir
• Bir neçə damcı steril fizioloji məhlul əlavə edilməlidir
• Otaq temperaturunda daşınmalıdır
• Əgər daşınma/emalda ləngimə olarsa, dondurulmalıdır (4°C)

Aspiratlar

• Aspiratlar

• Transtorakal ağciyər, plevral maye, limfa düyünü
• Otaq temperaturunda daşınmalıdır
• Əgər daşınma/emalda ləngimə olarsa, nümunə dondurulmalıdır

• Yaxmalar

• Nümunə yaranın kənarından və ya gözdən götürülməlidir
• Yaxma yenidən daşıyıcı bağlamaya yerləşdirilməli və bağlamanın içərisi mühitlə nəmləndirilməlidir.
• 2 saatdan az müddət ərzində otaq temperaturunda daşınmalıdır.
• Əgər daşınma/emalda ləngimə olarasa, nümunəni dondurulmalıdır

Mütəmadi olaraq tətbiq olunan kultura metodları ilə F. tularensis törədicisinin yetişdirilməsi çətindir

• Mütəmadi olaraq tətbiq olunan kultura metodları ilə F. tularensis törədicisinin yetişdirilməsi çətindir

• Yetişdirilməsi üçün mühitdə sistein olmalıdır
• 35°C temperaturda 5% CO2 mühitində optimal artım

• Kultura antibiotiklərə həssaslığı yoxlamaq üçün yeganə diaqnostik metod hesab olunur

Yetişdirilməsi üçün sistein (və ya digər sulfhidril qruplar1) tələb olunur.

• Yetişdirilməsi üçün sistein (və ya digər sulfhidril qruplar1) tələb olunur.

• Mümkün mühit növlərinin seçilməsi

• Qanlı sisteinli aqar
• Buferli kömür maya ekstraktı
• Sistein ilə zənginləşdirilmiş şokolad aqarı
• Tayer-Martin
• Əsasən Neisseria gonorrhea törədicisinin yetişdirilməsi üçün istifadə olunur
• Normal dəri florasını, əsasən də Qram-müsbət orqanizmləri ləngitmək üşün antibiotiklərdən ibarətdir

Şokolad aqar kasalarında boz rəngdən mavi rəngə kimi dəyişən pleomorfik koloniyaların əmələ gəlməsi.

• Şokolad aqar kasalarında boz rəngdən mavi rəngə kimi dəyişən pleomorfik koloniyaların əmələ gəlməsi.

Kultura: mənfi cəhətləri

• Kultura: mənfi cəhətləri

• F. tularensis ləng yetişir
• Müsbət cavab almaq üçün bəzən 14 gün tələb olunur
• Xüsusi mühitlər və şəraitlər geniş şəkildə mövcud deyil
• Qan kulturaları nadir hallarda müsbət nəticə verir1

Biokimyəvi sınaqlar

• Biokimyəvi sınaqlar

• PZR

• Flüoressent ilə antigenin birbaşa aşkarlanması(FABA)

Kulturalar tez-tez mənfi olduğundan, seroloji müayinəni aparmaq zəruridir.

• Kulturalar tez-tez mənfi olduğundan, seroloji müayinəni aparmaq zəruridir.

• Xəstəliyin kəskin və sağalma (kəskin dövrdə qanın götürülməsindən 14 gün sonra ) dövründə zərdabda əkscisimlərin göstəriciləri
• Əkscisimlər mikroaqlütinasiya üsulları və ELİZA metodu ilə ölçülə bilər
• Titrlərin 4 dəfə artması infeksiyanın olduğunu göstərir

Seroloji diaqnozun mənfi cəhətləri

• Seroloji diaqnozun mənfi cəhətləri

• Diaqnozun tez qoyulmasını təmin etmir
• Yanlış müsbət nəticələr
• Bəzən Brucella növləri ilə çarpaz reaktivliyə malik olur
• Əvvəllər bu infeksiyaya yoluxma əkscisimlərin uzun müddət mövcud olmasına səbəb olur
• Kəskin infeksiyanı əvvəlki infeksiya ilə fərqləndirmək olmur

Kliniki nümunələrdən kiçik miqdarlarda bakterial DNT-ni aşkar etmək üçün istifadə olunan texnologiyadır

• Kliniki nümunələrdən kiçik miqdarlarda bakterial DNT-ni aşkar etmək üçün istifadə olunan texnologiyadır

• Ekstraksiya prosesi əl ilə yerinə yetirilir (adətən)
• Aparat amplifikasiya verir
• Bütün F.tularensis növləri üçün qorunan gen ardıcıllığının öyrənilməsi üçün yönəlmişdir
• Tul4 və fopA bunun 2 nümunəsidir1

• Bütün nümunə növlərində icra oluna bilər

• Nəticələr adətən bir neçə saat ərzində əldə oluna bilər

PZR-in mənfi cəhətləri

• PZR-in mənfi cəhətləri

• Dəri yaralarının yaxmaları istisna olmaqla digər nümunələr üçün geniş şəkildə tətbiq olunmur
• Faydalı tədqiqatlar üçün yaxşı imkandır
• Bahalı başa gəlir
• Laboratoriya personalı üçün təlimin keçirilməsi tələb olunur
• Qanda olan inhibitorlar aşkarlanmanın yüksək olmasının qarşısını alır1
• Nəzərdə tutulan aşkarlanma həddi 50-100 CFU/ml təşkil edir

İsveçdə tulyaremiyanın xora-bubon formasına yoluxmuş insanların dəri yaralarından götürülmüş yaxmalar müqayisə edilmişdir.1

• İsveçdə tulyaremiyanın xora-bubon formasına yoluxmuş insanların dəri yaralarından götürülmüş yaxmalar müqayisə edilmişdir.1

• 40 xəstə üzərində təsdiqləyici diaqnoz aparılmışdır (kultura və ya serologiya + simptomlar):

• 30/40 xəstədə PZR vasitəsilə müsbət cavab alınmışdır (75%)
• 25/40 xəstədə kultura vasitəsilə müsbət cavab alınmışdır (62%)

• Şübhəli xoraları olan, amma serologiya və kultura testlərindən mənfi cavab alınan 8 xəstə:

• 8 nəfərdən 4-də PZR-in nəticələri müsbət olmuşdur

Nümunənin toplanması və daşınması tulyaremiya diaqnozunun əhəmiyyətli cəhətlərini təşkil edir.

• Nümunənin toplanması və daşınması tulyaremiya diaqnozunun əhəmiyyətli cəhətlərini təşkil edir.

• Orqanizmin yetişdirilməsi məqsədilə kultura üçün xüsusi şəraitlər tələb olunur

• Serologiya dəqiq diaqnozu təmin edə bilmir

• PZR tulyaremiyanın diaqnostikası üçün yaxşı vasitə hesab olunur

• Xəstəyə hansı sualları verəcəksiniz?

• Diferensial diaqnoz nədən ibarətdir?

Sporotrixoz və digər göbələk infeksiyaları

• Sporotrixoz və digər göbələk infeksiyaları

• Taunun bubon forması (Yersinia pestis infeksiyası)

• Bubon üçün qeyri-adi nahiyə (qasıq ən çox rast gəlinən nahiyədir)
• Taun sürətlə ağır və ildırımvari formaya keçir. Əgər xəstə qadında simptomlar bir həftə davam edibsə, taun diaqnozunun qoyulması ehtimalı yoxdur.
• Limfa düyünləri çox da ağrılı deyil

• İnfeksion mononukleoz (Epşteyn-Bar virusu (EBV) və sitemeqalovirus (SMV) virusları, toksoplazmoz tərəfindən törədilir.

• Mononukleoza malik faringit əmələ gələ bilər
• Limfadenopatiya ikitərəfli ola bilər

• Tulyaremiyanın bubon forması

Qeyri-infeksion səbəblər

• Qeyri-infeksion səbəblər

• Xərçəng
• Limfoma
• Baş/boyun xərçəngi
• Sarkoidoz

• Hansı diaqnostik sınaqları təklif edərdiniz?

Diferensial diaqnozda bu xəstəliyin digər səbəblərini ayırd etmək üçün qan və limfa düyünlərindən götürülən nümunələri lazım olduqda göndərmək

• Diferensial diaqnozda bu xəstəliyin digər səbəblərini ayırd etmək üçün qan və limfa düyünlərindən götürülən nümunələri lazım olduqda göndərmək

• Adenitə səbəb olan mütəmadi bakterial patogenlər üçün kulturalar
• MTb və digər mikobakteriyaları əldə etmək üçün turşu-sürətli bakteriya (AFB) yaxmaları və kulturası.

• Hansı müalicəyə başlayardınız?

• Bu xəstəlik hadisəsi haqqında rayonun səhiyyə mərkəzinə məlumat verməlisiniz?

Tulyaremiya infeksiyasının yoluxma yolları və təzahürlərini göstərmək

• Tulyaremiya infeksiyasının yoluxma yolları və təzahürlərini göstərmək

• Tulyaremiyanın diaqnozunda qarşıya çıxan çətinlikləri qeyd etmək

• Müalicənin tətbiqi mümkün olduğundan infeksiyanın müəyyənləşdirilməsi əhəmiyyətlidir!

• Suallar?