10-ma’ruza. Qon va qon aylanish tizimining yosh xususiyatlari va gigiyenasi

10-ma’ruza. Qon va qon aylanish tizimining yosh xususiyatlari va gigiyenasi

Reja:

1. 
   Qonning ahamyati.
   
2. 
   Qonning tarkibi, vazifalari va yosh xususiyatlari.
   
3. 
   Qon aylanish sistemasining ahamiyati.
   
4. 
   Yurakning funktsiyalari va yosh xususiyatlari.
   
5. 
   Puls va qon bosimi, ularning yosh xususiyatlari.
   

Tayanch tushunchalar: Qon, limfa, eritrotsit, leykotsit, trombotsit, qon deposi, muhit, vorsinka", plazma, gemoglabin, SOE, immunitet, O`pka, gazlar almashinuvi, hiqildoq, traxeya, bronxlar, al'violla, ventilyatsiya.
Qonning ahamiyati. Qon odam organizmda muhim ahamiyatga ega bo`lib quyidagi funksiyalarni bajaradi:
1. Qonning nafas olish funksiyasi. Qon o'pkadan kislorodni qabul qilib, hujayra va to'qimalarga olib boradi. Hujayralarda moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan karbonat angidrid gazini nafas olish organlariga yetkazadi.
2. Qonning transport (tashuvchanlik) funksiyasi. Me`daichaklarda hazm bo'lgan oziq moddalar qon va limfatomirlariga so'rilib, qon orqali hujayralarga yetkaziladi. Hujayralarda moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan qoldiq (zaharli) moddalarni ayirish organlariga yetkazib beradi.
3. Qon barcha to'qima va organlar funksiyasining gumorol yo'l bilan boshqarilishida ishtirok etadi. Endokrin bezlarda sintez qilingan moddalar qonga o'tib, u orqali to'qima va organlarga yetkaziladi.
4. Qonning himoya funksiyasi. Organizmga kirgan zaharli moddalar va mikroblar qon tarkibidagi leykositlar tomonidan yutib, parchalab, eritib yuboriladi. Bundan tashqari qon zardobtda oqsil zarrachalar (antitelalar) bo'lib, ular mikroblarni bir-biriga yopishtirib, eritib yuboradi.
5. Qon tana haroratining nisbiy doimiyligini saqlashda ishtirok etadi. Qonning uzluksiz harakati orqali moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan issiqlik energiyasi tananing barcha qismlariga tarqalib, ulardagi harorat doimiyligini ta'minaydi.