10-mavzu: maple dasturida dasturlash elementlari reja: 1

Asosiy elementlar. 
 
Maple alfaviti 26 ta katta va kichik lotin harflarini, 10 ta raqamni va quyidagi 
jadvaldagi 32 ta maxsus belgilarni o‟z ichiga oladi. 
belgi 
belgi 
( 
; 
) 
: 
[ 
+ 
] 

---

- 
{ 
* 
} 
/ 
` 
^ 
„ 
! 
“ 
= 
| 
> 
& 
< 
_ 
@ 
% 
$ 
\ 
. 
# 
, 
? 
Unar amallar: unar amallar faqat bitta operand ustida bajariladi. Masalan 5 soniga 
qarama qarshi son -5. xuddi shunga o‟xshash boshqa unar amallar quyidagi jadvalda 
keltirilgan. 
Amal 
Ma‟nosi 
+ 
Son ishorasi 
- 
Son shorasi 
! 
Faktorial 
$ 
Ketma ketlik yaratish 

---

not 
Mantiqiy inkor 
Binar amallar: binar amallar ikkita operand ustida bajariladi. Masalan 2 ta sonni 
ko‟paytirish binar hisoblanadi. Barcha binar amallar quyidagi jadvalda keltirilgan. 
amal 
Ma’nosi 
amal 
Ma’nosi 
+ 
Qo‟shish 
.. 
Diapozon 
- 
ayirish 
:= 
O‟zlashtirish 
* 
Ko‟paytirish 
< 
kichik 
/ 
Bo‟lish 
> 
katta 
^ 
daraja 
<= 
Kichik yoki teng 
$ 
Ketma ketlik 
qurish 
>= 
Katta yoki teng 
@ 
Funksiya 
kompozitsiyasi 
<> 
Teng emas 
@@ 
Takroriy 
kompozisiya 
-> 
Funksiya yaratish 
„ 
Amalni ajratish 
union 
To‟plamlarni 
birlashmasi 
. 
Haqiqiy son 
minus 
To‟plamlarni 
ayirmasi 
:: 
Tipni e‟lon qilish 
intersect 
To‟plamlarni 
kesishmasi 
and 
Mantiqiy va 
or 
Mantiqiy yoki 

---

mod 
Qoldiqli bo‟lish 
$string 
Neytral amal 
Yana Maple da operandsiz 3 ta amal mavjud: %, %%, %%% - oldingi hisoblangan 
natijalar yuboriladi. 
Hamma amallar, ba‟zilaridan tashqari sizga tanish, shuning uchun bu yerda biz 
aniqlanmagan 3 ta amalga to‟xtalamiz: kompozitsiya, takroriy kompozitsiya va 
neytral amallar. 
@ kompozitsiya amali 2 funksiya kompozitsiyasi uchun yaratilgan. F(G(x)) – 
murakkab funksiya 
> 
> 
> 
 
> 
 
 
Bitta funksiyani takroriy kompozitsiyasi uchun @@ amali yaratilgan. Masalan: 
f(f(f(x))). Bunda 1- operand funksiya, 2- operand esa natural son bo‟lishi kerak 
qaysiki funksiya va kompozitsiyalarni takrorlanishini sonini aniqlaydi. 
> 
 
 
> 
 
 
> 
 
 
> 
 

---

 

---

E‟tibor bering takroriy kompozitsiya funksiyaning nomi o‟rniga aks ettirilyapti 
yuqori indeks sifatida va kompozitsiyani takrorlanish soni ko‟rsatiladi. 
Expand 
buyrug‟i uni ochib beradi va funksiyani qo‟llash ketma ketligi ko‟rinishda 
ko‟rsatadi. 
& amalini ishlatib foydalanuvchi o‟zi amalni tanlashi mumkin (unar yoki binar). 
Buning uchun & ampersanda dan keyin to‟g‟ri nomni berish kerak bo‟ladi. Nom 
harflar bilan boshlanadigan sonli, harfli simvollar ketma ketligi, yoki maxsus 
simvollar ketma ketligi faqat ularda &,|,(,),[,],{,},;,:,‟,`.#,\ va % ni ishlatish mumkin 
emas. & nomi yoki neytral amallar interpretatoriday ko‟rib chiqiladi ba‟zi bir Maple 
ning amallariday va ular hech qanday semantikaga ega emas. Funksiyani 
chaqirishday ular interpretatsiyalanadi. 
Agar foydalanuvchi interpretasiya amalini manosini aniqlamoqchi bo‟lsa, u holda 
to‟g‟ri keladigan Maple protsedurasining neytral amalini nomini o‟zlashtirishi kerak 
bo‟ladi.