10-mavzu. Web sahifa yaratish imkoniyatlari

10-mavzu. Web sahifa yaratish imkoniyatlari 

 

Web–saytlarni loyihalashda asos qilib olingan eng muhim pritsiplarni aniqlab olamiz. 

1. 

Foydalanuvchilar uchun aniqlash  

Web–sayt  loyihalarining  yaxshi  ishlashi  uchun  foydalanuvchilar  ko‘nglini  topishdagi 

absolyut  xohish  eng  muhim  shart  hisoblanadi.  Barcha  saytlar  ular  uchun  tayyorlanadi.  Bunda 

yaratishdagi  rejalashtiriladigan  har  qanday  texnologiya  foydalanuvchi  ishini  osonlashtirishni 

hisobga olgan holda qabul qilinishi kerak. 

1.  Keng davradagi foydalanuvchilarga mo‘ljal olish 

Har  bir  biznesning  maqsadi  pul  topishdir.  Har  bir  Web–saytning  maqsadi  esa,  maqsadli 

auditoriya  uchun  ishlash.  Web–sayt  maksimal  miqdordagi  foydalanuvchilar  mushkulini  oson 

qilishi kerak. 

2.  Foydalanuvchilarni quvvatlash 

Web–saytning  normal  ishlashi  uchun  foydalanuvchilar  bilan  teskari  bog‘lanish  zarur. 

Ularga  Web–saytda  etarlicha  komfort  bo‘lishi  kerak.  Buning  uchun  har  xil  informatsion 

quvvatlab  turish  vositalarini  tatdbiq  etish  talab  etiladi,  masalan,  nisbatan  murakkab  jarayon 

ishlari  bo‘yicha  spravochnik  materiallarini  saytda  chop  etish;  tez-tez  beriladigan  savollarga 

javoblarni chop etish va b.q. 

4. Vaqt o‘tishi bilan tekshirilgan usullarni qo‘llash 

Eng avval bu texnologiyaga xos internet tadqiqotchilari eng ko‘p tarqalgan texnologiyaga 

mo‘ljal  olishlari  zarur.  Internetdagi  har  bir  yangilik  foydalanuvchilarga  mos  keladigan  qat’iy 

testdan  o‘tishi  kerak  bo‘ladi.  Aks  holda  texnologiyadan  foydalanishda  saytda  qatnashuvchilar 

soni kamayib ketishi mumkin. 

5. Jamoa ishi 

Ilgari  Web–saytni  ishlab  chiqarish  va  uni  kuzatish  bilan  bitta  odam  shug‘ullanishi 

mumkin,  deb  qaralar  edi.  Bunday  odam  Web–master  deb  atalar  edi.  U  bir  nechta  vazifalarni 

bajarish kerak edi, masalan, sistema administratori, ma’lumot baza administratori, programmist, 

dizayner, HTML–koder (varaqlovchi), jurnalist, marketolog, Web–loyiha menejeri va b.q. Lekin, 

Web–saytni  to‘g‘ri  rejalashtirishda  yuqoridagi  vazifalarni  baravariga  bajara  oladigan  odam 

topilmasligi  aniq.  Bu  holatdan  chiqib  ketishning  bitta  yo‘li  bor;  bu  ham  bo‘lsa,  Web–saytni 

tatdbiq qilish bilan birga Web–sayt ish asbobi (instrument) bo‘ladigan yangi biznes–jarayonlarini 

yaratishdir. Masalan, yangiliklarni kim tayyorlaydi va chop etadi? SMI vakillari va jamoatchilik 

bilan  Web–sayt  orqali  kim  muomala  qiladi;  Web–sayt  orqali  xizmat  va  mahsulotlarga 

buyurtmalarni  ko‘rib  chiqish  vazifasini;  imkoniyati  bor  haridorlarga  maslaxat  berishni; 

varaqalarini  tartibli  va  xatosiz  chop  etib  nazorat  qilishni;  Web–sayt  uchun  kompleks  reklama 

kompaniyasini amalga oshirish va shu kabilarni kim bo‘yniga oladi? 

Natijada Web–sayt ko‘pchilik biznes–jarayonlarda qulay va kerakli asbobga aylanadi.  

Ortiqchalikni yo‘qotish 

Internet–bu ortiqchalikka ko‘z yumib ketadigan muxit emas. Internetdan foydalanuvchilar 

hamisha  duch  keladigan  muammolarga  quyidagilarni  kiritish  mumkin:  aloqa  kanalining 

bo‘shligi;  kirish  narxining  yuqoriligi;  raqobatdagi  axborotlarning  haddan  tashqari  kupligi; 

behisob  axborotlar  ichida  mo‘ljal  olish  murakkabligi;  monitor  ekranida  matnlarni  o‘qish 

qiyinligi; Web–saytni loyixalashda yuqoridagilarni inobatga olish zarur. 

Foydalanuvchilarga qulaylik tug‘dirish maqsadida voz kechish mumkin bo‘lgan ko‘plab 

uchrab turadigan ortiqchaliklar; 

1. Murakkab va esga solish qiyin bo‘ladigan Web–sayt xillari. 

2.  Mijozga  tushadigan  ortiqcha  yuklama,  mijoz  tomonidan  nostandart  texnologiyadan 

foydalanish,  (bu–kontekstda  “mijoz”–Web–sayt  tashrif  buyuruvchilari  foydalanadigan 

brauzerlar). 

1. 

Grafika va animatsiyalardan ortiqcha foydalanish. 

2. 

Axborot saxifalarini ortiqcha yuklash. 

3. 

Menyudagi punktlarning haddan tashqari ko‘pligi (6-8 tadan kup) 

4. 

Maqolalardagi ortiqcha axborotlarning mavjudligi, maqolalar yomon yozilgan. 

5. 

Web–saytda jiddiy informatsion yuklamalarni o‘zida aks ettirmagan ortiqcha oraliq 

sahifalardan foydalanish. 

6. 

Sahifalarning yuqori qismida noratsional foydalanish, (muhim bo‘lmagan 

axborotlarning ko‘pligi). 

Web–sayt maqsad va vazifalari tahlili 

Web–sayt mohiyatini aniqlash 

Web–saytdagi foydalanuvchilar tartibi va ular ishlarini tashkil etish prinsiplarini aniqlash 

juda  muhimdir.  Web–sayt  foydalanuvchisining  ismi  bo‘lishi  kerak,  degan  savolga  aniq  javob 

bera  olsangizgina  bo‘lajak  Web–saytni  ko‘z  oldingizga  aniq  keltirasiz.  Buning  uchun 

foydalanuvchilar  extiyojlar  va  Web–saytga  jalb  etish  mumkin  bo‘lgan  jarayonlarni,  axborotlar 

to‘laqonligi va bajarish darajasini ko‘z oldiga keltirishi kerak. Bular barchasi kerakli qarorlarni 

qabul qilishda asqotadi. 

Informatsion mavzularni aniqlash va tashkil etish 

Taklif qilinayotgan Web–sayt auditoriya tartibini va saytda tashkil qilinajak jarayonlarni 

analiz etib, uning informatsion modelini aniqlash mumkin. Buning uchun har bir foydalanuvchi 

guruh  uchun  mo‘ljallangan  informatsion  mavzularni  aniqlash,  keyin  ularni  kategoriyalar 

bo‘yicha  taqsimlash  kerak  bo‘ladi.  So‘ngra  informatsion  mavzular  o‘rtasida  vertikal  va 

gorizontal  aloqalar  ko‘rsatib,  Web–saytning  informatsion  ierarxiyasini  tuzish  zarur  bo‘ladi. 

Olingan strukturani  Web–saytda  amalga oshirilajak jarayonlarga mos  keladigan tarzda shunday 

tekshirish kerakki, undagi har bir konkret jarayon informatsion strukturaga mos tushsin. 

Tavsiya  qilinayotgan  analiz  sxemasini  umuman  istagan  korporativ  va  informatsion  Web–

saytlar  uchun  qo‘llasa  bo‘ladi.  Bu  Web–saytning  umumiy–funksionalligi  va  mohiyatini 

aniqlashda  dudmollik  (ikki  ma’nolik)dan  voz  kechishga  va  shu  bilan  tadqiqotchilar  uchun 

boshlang‘ich ma’lumotlarni olishga imkon beradi,[20;167-180]. 

Web–saytni ishlab chiqish praktikumi quyida keltirilgan: 

A. Web–saytning maqsadli auditoriyasini aniqlang 

1.Web–sayt foydalanuvchilari maqsadli guruh ro‘yxatini tuzing. 

2.Web–saytdagi maqsad bo‘yicha bir − biriga  yaqin foydalanuvchilar guruhlarini guruhga 

ajrating, masalan: 



  mijozlar (doimiy mijozlar, potensial mijozlar); 



  hamkorlar (mavjud hamkorlar, potensial hamkorlar); 



  Mutaxassislar  (noraqobat  kompaniya  mutaxassislari,  boshlovchi  mutaxassislar, 

ekspertlar); 



  OAV vakillari. 

V. Web–saytda sodir bo‘ladigan jarayonlarni aniqlang  

Web–sayt orqali amalga oshirilajak jarayonlar ro‘yxatini tuzing, masalan: 



  mijoz tomonidan taklif qilinayotgan mahsulotlar to‘g‘risida axborot olish; 



  mahsulotlarni sotib olish uchun oldindan berilgan buyurtmalarni rasmiylashtirish; 



  korporativ yangiliklarni mijoz, hamkor, OAV vakillari tomonidan olinishi; 



  professional mavzular mutaxassislar tomonidan muhokama etilishi; 



  mijoz va hamkorlar bilan so‘rov o‘tkazish; 



  xamkorlik 

to‘g‘risidagi 

takliflarni 

potensial 

hamkor 

(hamkor) 

bilan 

rasmiylashtirish. 

S. Web–saytning informatsion mavzularini aniqlang 

Oldingi  ikki  punktda  olingan  axborotlardan  foydalanib  Web–sayt  informatsion  mavzular 

ro‘yxatini tuzing. Mavzularni ierarxiya bo‘yicha taqsimlang, masalan: 



  kompaniya tog‘risida umumiy axborot; 



  kompaniya yangiliklari; 



  sotuv  maydonchasi  (elektron  vitrina)–mahsulotlar  axboroti–oldindan  berilgan 

buyurtmalar shakli; 



  Hamkorlar (partner) uchun axborot–potensial hamkorlar uchun axborot–hamkorlik 

to‘g‘risida taklif shakli–amaldagi hamkorlar uchun axborot; 



  mutaxassislar uchun axborot–informatsion maqolalar–forum; 



  kontaktli ma’lumotlar. 

D.Web–sayt dizayni konsepsiyasini aniqlang 

Dizaynga bo‘lgan korporativ talablar va uning maqsadli moxiyatidan kelib chiqib, 

dizaynga quyilgan muhim talablarni aniqlang, masalan: 



  sahifa yuqori qismidagidagi logotip;  



  yorug‘ fan, korporativ ranglar ( ko‘k, sariq); 



  hamkorlar  bilan  puxta  ishlashga,  mijozlarga  sifatli  xizmat  ko‘rsatishga  e’tibor 

beradigan,  mavjud  an’analar  bilan  dinamik  shaklda  rivojlanadigan  kompaniya 

obrazi. Biz, bozor sektorida qonunshunos kabi ish ko‘rarmiz.  

Har bir etuk mutaxassis faqat bizda ishlashni xoxlaydi. 

-kolontitul pastki qismidagi kopirayt.  

Web–sayt navigatsion modelini loyihalash 

Web–sayt  navigatsion  modeli  foydalanuvchilar  maqsadli  guruhi  xoxishlarini  inobatga 

olgan  holda  informatsion  ierarxik  struktura  asosida  quriladi  va  Web–saytning  barcha  zarur 

sahifalari ta’riflarini va navigatsiya elementlarni o‘z ichiga oladi.  

Birinchi  navbatda,  saytning  bosh  menyusi  va  servislar  menyusini  aniqlash  zarur.  Web–

sayt  bosh  menyusiga  bosh  sahifa  (main  page,  homepage)dagi  giperbog‘lanish  (ssыlka)  va 

saytning  asosiy  informatsion  bo‘limlari  kiradi.  YA’ni,  Web–saytning  informatsion 

to‘ldiruvchilariga tegishli bo‘limlar. Bunaqa bo‘limlar soni uchdan oltigacha bo‘lishi kerak, aks 

holda sayt bo‘yicha navigatsiyani amalga oshirish qiyinlashadi. Agar informatsion bo‘limlar soni 

ko‘p bo‘lsa, mavzu yoki foydalanuvchilar guruhlari bo‘yicha o‘xshash bo‘limlarni joylashtirish 

mumkin. Masalan, yangiliklar, press–relizlar va OAV vakillari uchun axborotlarni “Press–Sentr” 

bo‘limiga birlashtirish mumkin. Bosh menyuni tuzishda asosiy e’tiborni turli xil kategoriyadagi 

foydalanuvchilar uchun qulaylik yaratishga qaratish kerak; har xil murakkablikdagi axborotlarga 

(boshlovchi  va  ekspertlar);  birinchi  marta  tashrif  buyuruvchilarga  va  doimiy  tashrif 

buyuruvchilarga. 

Servislar  menyusiga  Web–saytning  informatsion  to‘ldiruvchilariga  tegishli  bo‘lmagan 

bo‘limlar kiradi. Lekin ular yordamchi servislar hisoblanadi. Masalan, sayt bo‘yicha sayt kartasi, 

umumiy  savollar  bo‘yicha  kontaktli  ma’lumotlar;  umumiy  savollar  bo‘yicha  teskari  bog‘lanish 

formasi va b.k. Bunday servislar har bir tashrif buyuruvchi va har bir Web–sayt saxifasida doim 

saqlanishi kerak. 

Bosh  menyu  va  servislar  menyusi  aniqlab  bo‘lingach,  Web–sayt  bo‘limlarining  ichki 

strukturasi va navigatsiyalarini analiz qilish zarur. 

Web–navigatsiyaning 4 xili mavjud.  

1.  YAssi–barcha  saxifalar  umumiy  giperbog‘lanishga  ega.  Bunda  bir  sahifadan  boshqa 

ixtiyoriy  sahifaga  o‘tish  mumkin.  Sayt  sahifalari  yuqori  darajali  yoki  yirik  sayt  bo‘limlari 

ko‘rniishida ishlatiladi.  

2.  Ketma-ket–har  bir  sahifa  oldingi  va  keyingi  sahifalar  uchun  giperbog‘lanishga  ega. 

Asosan,  sahifalar  ketma-ket  ko‘rib  chiqish  talab  etiladigan  ko‘p  sahifali  chop  etishlarda 

ishlatiladi. 

3.  Ierarxik–barcha  ketma-ket  keladigan  sahifalar  faqat  bosh  sahifa  (roditelskiy)  bilan 

giperbog‘lanadi,  lekin  bir  −  biri  bilan  kesishmaydi.  Murakkab  menyularni  ko‘rishda  elektron 

kataloglar ishlatiladi. 

4. Aralash–oldingi uch xil navigatsiyaning har xil variantlarida uchraydi. 

Navigatsiyaning  barcha  xillaridan  foydalangan  holda  Web–sayt  bo‘yicha  navigatsiya 

uchun qo‘shilishning maksimal darajasi 4-5 daraja bo‘lgani ma’qul. 

Demak, ideal holatda tashrif buyuruvchi saytning har bir sahifasini sichqonchani 3-4 ta 

chiqillatish mobaynida ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 

Sayt  bo‘limlari  strukturasini  qurishda  yaxshi  anglash  uchun  uning  tiniqligiga  e’tibor 

berish kerak. 

Web–sayt  navigatsion  modelining  birinchi  varianti  qurilgach,  quyida  keltirilgan  test 

bo‘yicha tekshirib chiqing. 

1.  Web–sayt  yaratish  uchun  qanday  axborotlar  mavjud  va  foydalanuvchilar  uchun 

qanaqasi kerak? 

2. Web–sayt tashrif buyuruvchilari bilan teskari bog‘lanish qanday uyushtiriladi? 

3. Web–sayt davomatini oshirish uchun qanday imkoniyatlar mavjud? 

1.  Web–saytning  alohida  bo‘limlari  qanday  tez-tez  va  qanaqa  vositalar  bilan  yangilanib 

turadi? 

2. Web–sayt foydalanuvchilarning maqsadli (tematik) guruhlari uchun qulay bo‘ladimi? 

3. Birinchi marta kiruvchilar uchun Web–sayt bo‘ladimi? Yigirmanchi marta kiruvchilar 

uchunchi? 

4. Tayyorgarlik darajasi har xil bo‘lganlar uchunchi?  

5. Turli xil mamlakat, mintaqalardan kelgan kishilar uchun Web–sayt qulaymi? 

Birinchi  to‘rtta  savollarga  berilgan  javoblar  Web–saytning  oldingi  yaratilgan 

informatsion  strukturasini  korreksiyalash  (tuzatish)ga  yordam  berish  mumkin.  Keyingi  to‘rtta 

savollar esa navigatsion strukturalarni tekshirishda yordam beradi. 

Web–saytning informatsion to‘ldirilishini loyihalash 

Web–saytni  loyixalash  jarayonida  uning  informatsion  to‘ldirilishi–kontent  (content–

ichidagi bor narsalar)ga alohida e’tibor berish zarur. Web–saytning informatsion va navigatsion 

strukturalari  aniqlangach,  sayt  alohida  sahifalarni  konkret  ravishda  informatsion  to‘ldirilishi  va 

uning ketma-ketligini aniqlashga kirishish zarur bo‘ladi. 

Buning  uchun  informatsion  to‘ldirish  uchun  mas’ul  hisoblangan  odam  bilan  birgalikda 

Web–saytning  har  bir  saxifasida  qanaqa  axborotlar  (matn,  tasvir,  animatsiya  va  b.k.) 

joylashganligi  aniqlanadi.  Barcha  olingan  ma’lumotlar  har  bir  masala  qarshisida  bajaruvchi  va 

bajarish muddati ko‘rsatiladigan jadvalga o‘tkazilishi shart. 

Bundan  tashqari,  Web–dizayner  bilan  birga  Web–saytning  har  bo‘limlarida  ishlatish 

mumkin  bo‘lgan  sahifalar  shablonlariga  belgi  qo‘yish  va  ularning  miqdorini  aniqlash  zarur 

bo‘ladi. Masalan, “Bosh sahifa”, “Bo‘lim bosh sahifasi”, “Bir sahifali maqola”, “ Ko‘p sahifali 

maqola” va b.q. 

Olingan  axborotlar  Web–dizayner  va  HTML–koder  uchun  to‘la  ish  hajmini  aniqlab 

beradi; loyihani bajarish uchun zaruriy vaqtni ob’ektiv baholashda yordamlashadi. 

SHunday qilib, Web–saytni amalga oshirish uchun quyidagilar mavjud: 



  maqsadli foydalanuvchilar aniqlanadi; 



  informatsion struktura aniqlanadi; 



  navigatsion model tadqiq qilinadi; 



  informatsion to‘ldirishning hajmi aniqlanadi; 



  sahifa shablonlari xususiyati (spetsifika) va miqdori aniqlanadi. 

Bu  bosqichda  Web–sayt  uchun  masalaning  ko‘ndalang  qo‘yilishi  tugallanadi.  Lekin, 

dinamik  Web–sayt  uchun  uning  funksionalligini  aniqlash,  ya’ni  Web–sayt  dasturiy  qismining 

zarur funksiyalarini ro‘yxat qilish, “texnik topshiriqlar”ni tuzish qoldi. 

Misol: 

Funksional nomi: Web–sayt tashrif buyuruvchilari bilan teskari bog‘lanish. 

Ahamiyati.:  Web–sayt  tashrif  buyuruvchilaridan  informatsion  xabarlarni  Web–sayt 

administratori tomonidan yig‘ib olish. 

Tashrif  buyuruvchilar  funksiyasi:  majburiy  maydon  (joy)  hisoblanadigan  “Ism”, 

“Kontaktli e-mail” va “Xabar”larni o‘z ichiga olgan xabarlar formalarini to‘ldirish va jo‘natish. 



  xabarlarni  muvaffakiyatli  jo‘natilgach,  xabarlar  muvaffaqiyatli  jo‘natilganligi 

to‘g‘risidagi xabarni olish; 



 

xabar muvaffaqiyatsiz jo‘natilgach, muvaffaqiyatsiz jo‘natilgan xabar to‘g‘risidagi 

xabarni (formani takroriy to‘ldirish taklifnomasi bilan) olish; 



 

To‘ldirilgan  maydon  (joy)li  formalar  jo‘natishga  harakat  qilishda–to‘ldirish  shart 

bo‘lgan maydonlar to‘ldirilmaganligi to‘g‘risidagi xabarni olish. 

Web–sayt administratori vazifa (funksiya) lari: 

1. Teskari bog‘lanish formalarini yaratish, tahrir qilish. 

1. Web–interfeys  orqali  xabarlarni  ko‘rib  chiqish,  ya’ni  xabarlarni  kelib  tushish  vaqtiga 

qarab  filtrlash;  e-mail  ning  xabarlarda  ko‘rsatilgan  kontaktli  adresi  bo‘yicha  javobli  xabarlarni 

jo‘natish va xabarlarni yo‘qotish. 

2. Administratorning e-mail adresiga xabarlarni jo‘natish, shu bilan birga, unga xabarlarni 

jo‘natish uchun e-mailni o‘zgartirish imkoniyati borligi. 

Web–sayt  loyihasini  amalga  oshirishning  navbatdagi  bosqichi  Web–sayt  sahifalari 

shablonlarini tayyorlash va ular asosida harakatdagi modellarni yaratish hisoblanadi. 

Web–sayt  bajarish  sifatini  tekshirish  uchun  quyidagi  savollar  to‘plamidan  foydalanish 

mumkin: 

Web–sayt dizayni va navigatsiyasini tekshirish. 

1. Web–saytning nimaga bag‘ishlanganligi birinchi qarashdan tushinarlmi? 

2. Web–sayt dizayni uning mohiyatiga va korporativ talablarga mos keladimi? 

3. Sahifaning yuqori qismida joy iqtisod qilinyaptimi? 

4.  Sahifada  ortiqcha  qo‘pol  va  foydasiz  elementlar  yo‘qmi?  Ulardan  voz  kechilsa  yoki 

kamaytirilsa yomon bo‘lmaydimi? 

Foydalanuvchi  Web–saytning  xohlagan  sahifasini  ko‘rib  chiqqach,  quyidagi  savollarga 

javob bera oladimi? 



  u qaysi sahifada joylashgan? 



  endi qaysi tomonga siljishi mumkin? 



  bu joyga qaytib kelish mumkinmi? 



  orqaga qanday qaytiladi? (Web–saytning ichki sahifalari uchun); 



  Web–sayt administratori bilan qanday bog‘lanish mumkin? 



  Turli  xil  tayyorgarlik  darajasidagi  foydalanuvchilarga  Web–saytning  funksional 

qismi  (formali  to‘ldirish,  Web–sayt  administratori  bilan  o‘zaro  muloqotda  bo‘lish 

va b.q.) dagi foydalanish yo‘llari tushunarlimi? 

SHuni  yodda  tutish  kerakki,  WWW  1989  yil  boshida  paydo  bo‘ldi.  Tadqiqotchilar–

SHveysariyadagi elementar zarrachalar Evropa laboratoriyasning olimlari. Bu taklifni amerikalik 

Teodor Nilson bergan. 

TCP/IP 

internetdagi 

protokollarning 

asosi 

hisoblanadi. 

Web  «klient–server» 

arxitekturasidan foydalaniladi. 

Brauzerlar  Web–sahifalarni  ko‘rib  chiqish  uchun  xizmat  qiladi.  Eng  ommabop 

brauzerlar:  Netscape  Comminicator  (Navigator)  va  Microsoft  Acsetnt,  Mosaic,  Ammeter  ham 

bor. 

Web–saytni  ishlab  chiqishdan  oldin  qator  asosiy  masalalarni  echish  talab  qilinadi, 

masalan:  auditoriya,  raqobatchi,  byudjet,  biznes  −  protsess,  Web–sayt  tadqiqodchisi,  joylash, 

quvvatlash va ko‘rib chiqish. 

Web–saytni  loyihalashning  asosiy  prinsiplari  orasida  quyidagilarni  ajratib  ko‘rsatish 

mumkin:  foydalanuvchilarga  mo‘ljal  olish:  foydalanuvchilarni  quvvatlab  turish;  vaqt  bilan 

tekshirib chiqilgan uslublarni ishlatish, jamoa bo‘lib ishlash; ortiqchalikning yo‘qligi. 

 

Hyper Text Markup Lanquage (HTML)ni belgilash tili to‘g‘risida umumiy ma’lumot 

Butun  dunyo  o‘rgimchagi–World  Wide  Web  (WWW)  HTML  gipermatn  bog‘lanish  tili 

yordamida  tuzilgan  Web-sahifalardan  iborat.  HTML  ancha  murakkab  til  (Standart  Generalived 

Marnup  Language  SGMLning  hisoblanadi.  Ananaviy  tushuncha  bo‘yicha  HTML  butunlay 

dasturlash  tili  hisoblanmaydi.  HTML–hujjatni  belgilash  tili.  HTML–hujjatni  tadqiq  qilishda 

matnli  hujjatlar  teg(tag)lar  bilan  belgilanadi.  Ular  maxsus  burchakli  ishoralar  bilan  o‘rlagan 

bo‘ladi, (< va >). Teglar matnlarni formatlashda va matnga har xil nomatn elementlarni masalan, 

grafiklar, qo‘shimcha ob’ektlar va shu kabilarni o‘rnatishda ishlatiladi. 

HTML tilining asosiy qoidalari quyidagicha:  

1 − qoida. HTMLdagi istagan harakat teglar bilan aniqlanadi. Bitta teg (chap) harakatning 

bosh qismida, ikkinchisi esa, (o‘ng) oxirida turadi. Bunda teglar « < » yoki « > » ishoralar bilan 

yonma-yon turadi. YOlg‘iz o‘zi ishlatiladigan teglar ham mavjud. 

2  −  qoida.  Brauzer  darchasidagi  burchakli  qavs  ichiga  joylashtirilgan  istagan  teg  yoki 

boshqa  instruksiya  tashqariga  chiqarilmaydi  va  HTML–fayl  uchun  ichki  buyruq 

hisoblanadi,[19;56-68]. 

  SHakl:  ...sahifa  matni...<|HTML>  bunda  chapki  teg    HTMLdagi 

hujjatning  boshlanishini,  <|HTML>  teg  esa  oxirini  anglatadi.  Agar  brauzer  chapki  tegga  duch 

kelsa,  navbatdagi  matn–bu  HTMLdagi  kod  ekanligi  ma’lum  bo‘ladi.  Brauzer  o‘z  darchasida 

tegni emas, balki teglar o‘rtasidagi matnni ko‘rsatadi. Bu teglar bilan HTMLdagi istagan hujjat 

boshlanadi va tamom bo‘ladi. 

HTML qoidalariga ko‘ra, yopuvchi (o‘ng) teg xuddi ochuvchi (chap) teg singari yoziladi, 

lekin  teg  nomi  oldiga  «|»  (to‘g‘ri  slesh)  simvoli  qo‘shib  qo‘yiladi.  Qo‘shaloq  teglar  orasida 

yagona prinsipial farq shundaki, yopuvchi teglar parametrlardan foydalanmaydilar. 

Mos  yakunlovchi teglarga muxtoj bo‘lgan teglar  konteyner teglar deyiladi. Ochuvchi va 

yopuvchi  teglar  orasida  yozilganlarning  barchasi  teg-konteynerga  tegishli  bo‘ladi.  Ba’zida 

yakunlovchi  tegni  tushirib  qoldirsa  ham  bo‘ladi.  Masalan,